پرورش کرم «پله» به گونۀ سنتی از مدت‌ها به این‌سو در میان کشاورزان به عنوان یک منبع درآمدزا مروج بوده است. پرورش این کرم در شمال کشور اما بیش‌تر از سوی زنان اداره می‌‌شود. قالین، چادر، چپن، دست‌مال و دیگر لباس‌های فرهنگی ابریشمی دست‌ساز‌‌هایی اند که از تار تنیده شدۀ کرم پله از سوی زنان در شمال افغانستان بافته می‌شوند.

این دست‌سازها جزوی از صنایع‌ دستی و فرهنگی زیر هویت افغانستان به بیرون از کشور نیز صادر می‌شوند. زنان در ولایت جوزجان در کنار بافت کالاهای ابریشمی، کرم آن را نیز برای چهل روز با صبر و حوصله در خانه‌های‌شان پرورش می‌دهند تا ابریشم به دست بیاورند. خزنده‌یی‌ که ابریشم تولید می‌کند به‌ نام کرم «پله» معروف است.

کرم ابریشم پس از چهل روز برگ‌خوری به گِرد خودش خانۀ دوره‌یی می‌سازد و پس‌ از آن در غوزۀ خود فرو می‌رود و می‌خوابد تا ابریشم تولید کند. در مرحلۀ بعدی زنان در کارگاه‌های ویژه تار ابریشم را می‌ریسند و به نخ ابریشم تبدیل می‌کنند. اما حالا این شغل پُرزحمت و در عین حال ظریف زیر سایۀ همه‌گیری موجود زنندۀ دیگری به‌ نام کرونا قرار گرفته است.

وزارت زراعت، آبیاری و مالداری کشور دوازده سال پیش روش‌های پرورش تازه و پیشرفتۀ کرم پله را جهت اشتغال‌زایی در میان زنان جوزجان مروج ساخت. مسوولان ادارۀ زراعت، آبیاری و مالداری در جوزجان می‌گویند که دو سال پیش از آغاز همه‌گیری «کووید ۱۹» حدود یک هزار زن در مرکز و ولسوالی‌های ده ‌گانۀ ولایت جوزجان مصروف پرورش کرم پله بودند، اما اکنون این آمار از یک هزار به صد تن کاهش‌ یافته است. شغل ظریف و زنانه‌یی که آسیبی جدی از وضعیت کرونایی دیده است.

عبدالحق حقانی، مدیر بخش پله‌وری ریاست زراعت، آبیاری و مالداری در جوزجان به خبرگزاری نشانه می‌گوید که در سال‌های گذشته تخم کرم پله در پرورشگاه این وزارت تهیه می‌شد و سپس در اختیار پرورش‌ دهنده‌گان قرار می‌گرفت. به سخن آقای حقانی، از این میان در حدود بیش از هزار زن در ولایت جوزجان از سوی وزارت زراعت تخم کرم پله دریافت می‌کردند.

آقای حقانی خاطرنشان می‌سازد که در دو سال پسین به دلیل همه‌گیری کرونا، وزارت جعبه‌های تخم کرم پله را از کشور چین وارد می‌کند و با بهای پایین‌تری در اختیار کشاورزان زن قرار می‌دهد. آقای حقانی توضیح می‌دهد که شیوع ویروس کرونا سبب کاهش ۹۰ درصدی پرورش‌ دهنده‌گان کرم پله در ولایت جوزجان شده است.

مدیر بخش پله‌وری ریاست زراعت جوزجان می‌افزاید که در حال حاضر تنها ۱۰۰ جعبۀ تخم پله به وزن ۱۷ گرام برای صد زن کشاورز از سوی اداره آنان توزیع‌ شده است. بهای هر جعبۀ تخم پله چهارده دالر امریکایی می‌باشد. آقای حقانی توضیح می‌دهد، در صورتی ‌که یک جعبه کرم پله درست پرورش داده شود، بین ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرام غوزه حاصل می‌دهد. به گفتۀ عبدالحق، هر کیلوگرام غوزه کرم پله بین ۸۰۰ تا 1000 افغانی به فروش می‌رود. آقای حقانی امیدوار است که پس از پایان ویروس کرونا، شغل پرورش‌ کرم پله دوباره به شکل گذشته رونق بگیرد.

در همین‌حال، سایره، مسوول اتحادیۀ زنان پله‌ور می‌گوید که زنان زیادی شغل پرورش‌ کرم پله را کنار گذاشته‌اند. به گفتۀ او، دیگر وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به زنان تخم‌ پله توزیع نمی‌کند و زنان توان خرید تخم را از بازار آزاد ندارند. سایره از دوازده سال به این‌سو مصروف پرورش کرم پله است. او در گذشته دوره‌های کوتاه‌مدت نگهداری کرم پله را آموزش‌دیده است.

سایره در حال حاضر در فارم‌ خانه‌گی‌اش مصروف پرورش کرم پله است. او خاطرنشان می‌سازد که از یک جعبه ۱۷ گرام کرم پله تا ۲۰ کیلوگرام غوزه نیز حاصل گرفته است. به سخن او، در گذشته‌ها با پولی که از بابت فروش غوزه‌‌ها به است می‌آمد گوسفند، گاو و ماشین لباس‌شویی خریده است.

این خانم شاغل در جوزجان می‌افزاید که پله‌وری شغل پُرزحمتی است و این کار را برای همکاری در مصارف خانواده انتخاب کرده است. معاون اتحادیۀ زنان پله‌ور اشاره می‌کند که گاهی زنان نسبت نبود بازار یک کیلوگرام غوزه را به بهای ۷۰۰ افغانی در بازار محلی نیز به فروش می‌رسانند. سایره امیدوار است که دولت در سال پیش‌رو برنامۀ کار در برابر غذا را برای زنان در روستاها روی دست بگیرد.

کرم پله در سال یک یا دو مرتبه در ماه‌های حمل و ثور حاصل می‌دهد. پس ‌از آن غوزه‌های آن در کارگاه‌های مدرن و سنتی به نخ‌های ابریشمی تبدیل می‌شوند. اگر فضا و زمینۀ آن فراهم شود، پرورش ‌دهنده‌گان تا سال شش بار نیز می‌توانند حاصل بگیرند.

خاله ‌قربان، زن دیگری است که فارم کوچک پرورش کرم پله را به پیش می‌برد. در سال گذشته همۀ کرم‌های پرورش‌یافته او نزدیک حاصل‌دهی از بین رفته‌اند. خاله ‌قربان می‌گوید که اندک بی‌توجهی زحمت چهل‌روزه را برباد می‌دهد، اما او امیدوار است که در سال روان از پرورش کرم پله حاصل خوبی به دست بیاورد. او علاوه می‌کند که غوزه‌های آن را به چپن‌بافان می‌فروشد.

پرورش کرم پله در حالی در جوزجان تا ۹۰ درصد کاهش‌ یافته است که وزارت زراعت، آبیاری و مالداری در ماه حمل سال روان خورشیدی با نشر خبرنامه‌یی اعلام کرد که ولایت جوزجان در سال ۱۳۹۹ در ردۀ نخست تولید کننده‌گان ابریشم قرارگرفته است. بر اساس معلومات وزارت زراعت، آبیاری و مالداری پارسال در ولایت جوزجان ۷۵۰ کیلوگرام ابریشم تولید شده است. بر بنیاد این خبرنامه، پس از جوزجان ولایات ننگرهار، هرات و بلخ بیش‌ترین میزان تولید ابریشم را دارند.