نویسنده: ابومسلم خراسانی

در حالی که نیروهای خارجی به گونۀ کامل از افغانستان بیرون می‌شوند، نبردهای طالبان در چندین ولایت کشور شدت گرفته است. به نظر می‌رسد که با خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان طالبان آتش خشونت‌ها را داغ‌تر می‌سازند و زمینۀ حمله‌های بیشتری را فراهم خواهند ساخت. آن ‌چه مایۀ نگرانی اصلی در ساختار جمهوریت به عنوان یک چالش بزرگی مطرح است، شدت حمله‌های طالبان نیست؛ بلکه نبود اجماع‌ داخلی بین رهبران سیاسی در کابل است. پراگنده‌گی سیاسی در کابل بیشتر از هر مولفۀ دیگری می‌تواند زمینه‌ساز قدرت‌گیری طالبان در میدان‌های جنگ شود و روحیۀ سربازان ارتش را تضعیف کند.

دولت افغانستان بیش از  چهار صد هزار نیروی مجهز و آموزش دیدۀ نظامی در اختیار دارد و این نیرو‌ها به آسانی  می‌توانند جلو پیشروی طالبان را بگیرند و اهداف گروه‌های تروریستی دیگری را نیز مهار کنند. پرسش اساسی این است که آیا رهبران سیاسی مستقر در کابل با وجود اختلاف‌های سیاسی در برابر طالبان متحد می‌شوند و یا به عبارت دیگری، آیا شرایط امکان اجماع سیاسی در کابل وجود دارد و یا خیر؟ به نظر می‌رسد که پس از آهنگ خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان، این امکان به وجود آمده باشد که رهبران سیاسی باهم متحد شوند تا با دیدگاه واحدی به مصاف طالبان بروند. اگر چنین اتفاقی صورت نگیرد، وضعیت هم در میز مذاکره و هم در میدان‌های نبرد به نفع طالبان لنگر خواهد کرد.

سال‌های پیش هنگامی که حمله‌های طالبان بر کابل و کلان‌شهرهای افغانستان شدت گرفت، احمد شاه مسعود، قهرمان ملی کشور به رهبران سیاسی، جهادی و کمونیستان گفت: اگر متحد نشوید، کشته می‌شوید. در شرایط حساس تاریخی رهبران سیاسی از هر قوم، مذهب، حزب و بینش سیاسی این حرف قهرمان ملی افغانستان را به یاد داشته باشند که اگر متحد نشوند، طالبان بالای آنان رحم نخواهند کرد. وضعیت کنونی به یک مدیریت درست، تفکر سیاسی – عقلانی، از خودگذری و تساهل نیاز دارد. امکان اجماع سیاسی وجود دارد و رهبران سیاسی باید از خودگذری نشان دهند و با دست متحد به مصاف طالبان بروند.

رییس‌جمهور غنی در تازه‌ترین مقالۀ‌اش که در مجلۀ «فارن افیرز» به نشر رسید، می‌گوید که حاضر است برای آوردن صلح پیش از موعد ختم دورۀ ریاست‌جمهوری از قدرت کنار برود. برای نخستین بار است که آقای غنی با طرح حکومت انتقالی موافقت کرده و زمینه‌های ظاهری یک اجماع سیاسی را فراهم می‌سازد. پیش از این رییس‌جمهور غنی با شماری از رهبران سیاسی، چهره‌های جهادی در ارگ ریاست‌جمهوری دیدار کرده است و این دیدارها نشانه‌هایی از یک اجماع سیاسی را در کابل پیش‌بینی می‌کند. در صورت اجماع سیاسی از یک‌سو امکان صلح بیشتر می‌شود و از سوی دیگری در صورت ناکامی روند صلح، طالبان نمی‌توانند از راه نظامی پیروز شوند و اتحاد نیرومند رهبران سیاسی را بشکنند.

در این میان نقش امریکا و کشورهای منطقه در ایجاد اجماع سیاسی مهم است. امریکایی‌ها با نفوذ و رابطه‌یی که با همۀ طرف‌های سیاسی در کابل دارند، می‌توانند رهبران سیاسی را متحد کنند و با فکر واحدی به مصاف طالبان بفرستند. در چند روز گذشته زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ ویژۀ امریکا در امور صلح افغانستان و سفیر ترکیه در کابل تلاش کردند که اجماع سیاسی را در پیوند به صلح به وجود بیاورند. سفیر ترکیه با همۀ رهبران سیاسی و جهادی در کابل دیدار کرد. ترکیه نیز می‌تواند زمینه‌ساز این اجماع باشد. این کشور از یک‌سو با اوزبیک‌ها و از سوی دیگری با تاجیک‌ها، هزاره‌ها و پشتون‌ها رابطۀ عمیقی دارد و بر رهبران سیاسی و جهادی نیز نفوذ سیاسی، دینی و فرهنگی دارد.

با این حال، قرار است نشست استانبول پس از رمضان برگزار شود. اجماعی سیاسی برای اشتراک در این نشست برای افغانستان حیاتی است و می‌تواند زمینه‌ساز مقدمات صلح در افغانستان باشد. در چند سالی که گفت‌وگوها و زمزمۀ گفتگوهای صلح بلند است، نبود اجماع سیاسی در کابل در پیوند به صلح یکی از بزرگ‌ترین بُن‌بست‌ها برای ناکامی گفت‌وگوهای صلح شمرده می‌شود. به نظر می‌رسد که با خروج نیروهای خارجی از افغانستان طرف‌های سیاسی به این عقلانیت سیاسی- نظامی رسیده باشند که بدون یک اجماع داخلی و مشت واحد در برابر طالبان توان مقاومت و ایستاده‌گی را ندارند. اکنون ظرفیتی برای ایجاد این اجماع خلق شده و در روزهای آینده نشانه‌هایی از این اجماع دیده خواهد شد.