رهایی چهارصد زندانی طالبان که شامل فهرست پنج هزار نفری این گروه است بخشی از توافق صلح میان امریکا و گروه طالبان می‌باشد. اما رهایی این زندانیان از چالش‌های عمدۀ آغاز گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی به ‌شمار می‌رود. با وجود پا فشاری گروه طالبان و با پا درمیانی ایالات متحدۀ امریکا، هنوزهم گِره از کار فروبستۀ آن گشوده نشده است.

 طالبان بر رهایی این شمار زندانیان پا فشاری دارند و می‌گویند که تا رهایی کامل پنج هزار زندانی آنان از زندان‌های دولت افغانستان، مذاکرات صلح بین‌الافغانی را آغاز نخواهند کرد. اما حکومت افغانستان مدعی است که این شمار زندانیان متهم به جرایم جنگی، نقض حقوق بشری و راه‌اندازی حملات خونین در کشور هستند که بر بنیاد قوانین موجود، باید پس از طی مراحل قانونی و یا تأیید یک «جرگۀ بزرگ» رها شوند.

رییس‌جمهور غنی پس از ادای نماز عید قربان طی سخنرانی در ارگ (جمعه، دهم اسد) گفته است که حکومت افغانستان پنج صد زندانی خارج از فهرست طالبان را به عنوان «حُسن نیت» جهت آغاز گفت‌وگوهای صلح در بدل 400 زندانی شامل فهرست این گروه رها می‌کند. آقای غنی افزود است که رهایی چهار صد زندانی شامل فهرست طالبان بر اساس قانون اساسی از صلاحیت‌های او نیست و به همین دلیل «لویه جرگه» برگزار می‌کند و در مشورت با مردم در پیوند به سرنوشت این زندانیان تصمیم خواهد گرفت.

یک روز پس از این سخنرانی (شنبه، یازدهم اسد) خبرگزاری رویترز به نقل از مقام‌های ارشد امریکایی گزارشی را منتشر کرده است که بر بنیاد آن ایالات متحدۀ امریکا راه حلی را جهت حل بُن‌بست رهایی زندانیان به حکومت افغانستان پیشنهاد کرده است. بر بنیاد این پیشنهاد، صدها زندانی خطرناک گروه طالبان که متهم به ارتکاب خونین‌ترین حملات در افغانستان هستند، از زندان رها شوند و در حبس خانه‌گی زیر نظارت حکومت افغانستان و گروه طالبان قرار بگیرند.

بُن‌بست رهایی زندانیان طالبان یکی از عوامل اساسی تأخیر در آغاز گفت‌وگوهای مستقیم طالبان با دولت افغانستان خوانده می‌شود. زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ ویژۀ امریکا در امور صلح افغانستان و مقام‌های ارشد امریکا در تلاش چاره‌جویی برای حل این بُن‌بست هستند تا گفت‌وگوهای مستقیم صلح میان دو طرف آغاز شود.

رهایی پنج هزار زندانی گروه طالبان بخشی از توافق صلح میان امریکا و گروه طالبان می‌باشد که در دهم حوت سال گذشته در دوحۀ، پایتخت قطر به امضا رسید و هردو طرف این توافق جهت آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی به رهایی پنج هزار زندانی طالبان در بدل رهایی یک‌هزار زندانی نیروهای امنیتی دولت افغانستان به توافق رسیدند.

حکومت افغانستان می‌گوید که تا پیش از فرا رسیدن عید قربان چهار هزار و شش‌صد تن از زندانیان گروه طالبان را از زندان‌های افغانستان رها کرده است و تا روز چهارم عید پنج‌صد زندانی دیگر این گروه را که خارج از فرست ارایه شده از سوی طالبان می‌باشد، نیز رها می‌کند. رییس‌جمهور غنی در سخنرانی‌اش به مناسبت عید قربان به صراحت گفته است: «بارهایی پنج صد زندانی، شمار زندانیان گروه به پنج هزار و صد تن می‌رسد و در مورد چهار صد زندانی شامل فهرست باید لویه جرگه تصمیم بگیرد.»

به تعقیب این سخنرانی، شورای امنیت ملی کشور می‌گوید که در روز نخست عید قربان 317 زندانی طالبان را از مجموع 500 زندانی که رییس‌جمهور وعدۀ رهایی آنان را تا چهارم عید داده بود، از زندان‌های دولت رها شده‌اند و تا امروز (دوشنبه، سیزدهم اسد) که مصادف است با چهارمین روز عید قربان 1399، شمار زندانیان گروه طالبان به پنج‌هزار و یک‌صد تن افزایش خواهد یافت.

اکنون طرح پیشنهادی امریکا برای حبس خانه‌گی زندانیان خطرناک طالبان با موضع‌گیری رییس‌جمهور غنی نسبت به رهایی این زندانیان کاملاً در تضاد آشکار قرار دارد. آن چنانی که رییس‌جمهور غنی می‌گوید که رهایی زندانیان متهم به ارتکاب حملات خونین باید از مجرای قوانین افغانستان و تأیید لویه جرگه بگذرند، حکومت افغانستان می‌تواند به عنوان یک‌طرف دخیل در قضایای جنگ و صلح افغانستان جایگاه خود را تثبیت کند و نخستین گامی را در امر مدیریت روند صلح افغانستان بردارد در غیر آن عملی شدن طرح امریکا به معنای دور زدن حکومت افغانستان و به انزوا کشاندن رهبران این حکومت از روند صلح است.

هرچند از آغاز گفت‌وگوهای صلح امریکا با طالبان، حکومت افغانستان از صحنه غایب بوده و در بسیاری از موارد به انزوای سیاسی کشانده شده است، اما رهبران حکومت افغانستان می‌گویند که این عمل آنان به عنوان نشانه‌یی از حُسن نیت و گذشت نسبت به روند صلح بوده است.

رهایی انس حقانی و اعضای شبکۀ حقانی با وجود مخالفت شدید حکومت افغانستان، مخالفت طالبان با حضور هیأت حکومت افغانستان در جریان گفت‌وگوهای صلح امریکا و طالبان، حاضر نشدن طالبان به پذیرفتن هیأت دولت افغانستان برای مذاکره در قطر و وادار ساختن حکومت افغانستان به رهایی پنج‌هزار زندانی طالبان در برابر رهایی یک‌هزار زندانی نیروهای امنیتی از عمده‌ترین مواردی‌اند که تاکنون برخلاف خواست حکومت افغانستان صورت گرفته است.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که برای حل بُن‌بست رهایی زندانیان و چالش گفت‌وگوهای صلح، حکومت چه تصمیم خواهد گرفت؛ پذیرفتن طرح حبس خانه‌گی امریکا یا مُهر تأیید لویه جرگۀ افغانستان؟

گمان می‌رود که با توجه به زمان‌گیر بودن برگزاری لویه جرگه و شتاب‌زده‌گی امریکا برای آغاز گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی، حکومت افغانستان به خواست امریکا و پا فشاری گروه طالبان تمکین کند. اگر چنین هم نشود، شاید حکومت افغانستان برای پایان دادن به این بُن‌بست جرگۀ مشورتی متشکل از مسوولان حکومتی و نماینده‌گان و بزرگان مردمی هم‌سو با حکومت را به زودی برگزار کند تا مهر تأییدی بر رهایی چهارصد زندانی گروه طالبان را از مجرای لویه جرگۀ مشورتی با خود داشته باشد.

برای طالبان اما رهایی این شمار زندانیان مهم است، فرق نمی‌کند که در رهایی آنان طرح حبس خانه‌گی امریکا تطبیق می‌شود و یا تأیید لویه جرگۀ افغانستان؛ مهم این است که خواست‌های این گروه به کرسی عمل بنشیند، کما این‌که تا این‌دم چنین شده است.

گروه طالبان از آغاز مذاکرات صلح تاکنون بر سکوی گفت‌وگوهای صلح قرار دارند و امریکا و حکومت افغانستان را ناگزیر ساخته‌اند تا خواست‌های‌شان را مو به مو عملی کنند. اکنون بیم آن می‌رود که گروه طالبان با آغاز گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی با درس گرفتن از تجربه‌های مدیریت روند صلح با امریکا، حکومت افغانستان را بر عملی‌سازی مدعیات‌شان در نظام آیندۀ این کشور مجبور کنند.

این ‌که صدها زندانی متهم به ارتکاب حملات خونین و نقض حقوق بشری با گرفتن مُهر تأیید لویه جرگه و یا پیشنهاد حبس خانه‌گی امریکا از زندان‌های افغانستان رها شوند، در واقع مسیری است که بر خلاف قوانین افغانستان پیموده می‌شود؛ زیرا در قوانین افغانستان به ویژه «کُد جزای» کشور همۀ زمینه‌های جرمی با مجازات به گونۀ واضح تعریف شده است. دیدگاه حکومت اما این است که مردم افغانستان از ادامۀ نبردهای خونین خسته‌اند و صلح از اولویت‌های مردم این کشور است و آنان باید برای دست‌یابی به صلح، این قربانی را بپذیرند و برای رسیدن به صلح پایدار و پایان خشونت‌ها در کشور، برخلاف قوانین نافذۀ کشور اقدام صورت گیرد.

رهایی پنج‌هزار زندانی گروه طالبان از زندان‌های افغانستان بخشی از توافق صلح میان امریکا و گروه طالبان و یکی از پیش‌شرط‌های آغاز گفت‌وگوهای مستقیم طالبان با دولت افغانستان شمرده می‌شود که با عملی شدن آن قرار است مذاکرات صلح میان دو طرف آغاز شود. حکومت افغانستان اعلام کرده است که همۀ آمادگی‌های لازم را برای آغاز گفت‌وگوهای صلح با جانب طالبان روی دست گرفته شده است، اما گروه طالبان می‌گویند تا زمانی که پنج‌هزار زندانی شامل فهرست این گروه از زندان‌های دولت آزاد نشوند، حاضر به گفت‌وگوی مستقیم با هیأت مذاکره‌کنندۀ دولت افغانستان خواهند شد.