هرچند همه‌گیری ویروس کرونا یا «کووید ۱۹» در ایران و تعطیلی کارگاه‌های تولیدی در ماه‌های پسین در این کشور، موجی از بازگشت مهاجران افغانستان را به کشور رقم زده است، اما سیاست اخراج اجباری پناه‌جویان نیز بر شمار درمانده‌گانِ بی‌پناه در کوچه و خیابان‌های هرات افزوده است.

ریاست امور مهاجرین و عودت‌کننده‌گان در هرات از اخراج صدها کودک و ده‌ها زن بدون سرپرستی خبر می‌دهد که از آغاز سال روان خورشیدی وادار به ترک ایران و تجربۀ جدیدی از آواره‌گی و بی‌پناهی در این سوی مرز شده‌اند. کودکان و زنانی که از ایران رانده شده‌اند و در افغانستان کسی برای استقبال و میزبانی از آنان، آغوش باز نکرده است.

برزخ دیگری از تنهایی و غربتی که نگرانی مسوولان دولتی را در هرات به دنبال دارد. جاوید نادم، رییس ادارۀ مهاجرین و عودت‌کننده‌گان هرات می‌گوید که از آغاز سال روان خورشیدی تاکنون دست‌کم یک‌هزار و ۳۲۵ کودکِ زیر سن قانونی و ۸۲ زن بدون‌سرپرست به صورت اجباری از ایران اخراج شده‌اند. بر اساس آمارهای این ریاست تنها در جریان یک ماه گذشته ۱۸۰ کودک و دو بانوی جوان به تنهایی وادار به ترک ایران و عبور از مرز اسلام‌قلعه شده‌اند. آقای نادم می‌افزاید که نداشتن اسناد قانونی اقامت، دلیل اصلی اخراج این افراد از خاک ایران بوده است.

بیش‌تر این پناه‌جویان اخراج شده، به دلیل نداشتن سرپرست در هرات با مشکلات بی‌شماری مواجه می‌شوند و ریاست مهاجرین و عودت‌کننده‌گان هرات برای این افراد به ویژه زنان، سرپناه و امکانات موقت زنده‌گی را فراهم می‌سازد. اما بخشی از کودکان بی‌سرپرستی که از سرزمین میزبان رانده شده و در سرزمین مادری‌شان جدا از خانواده و اقارب زنده‌گی می‌کنند، به امید فرصت دوباره برای بازگشت به آغوش خانواده‌های‌شان در ایران، شب و روز را در خیابان‌های شهر سپری می‌کنند.

این روند با واکنش اعضای شورای ولایتی هرات روبه‌رو شده است. نوراحمد حیدری، عضو شورای ولایتی هرات می‌گوید که اخراج زنان و کودکانِ تنها و بدون سرپرست، خلاف موازین بشردوستانه است. او از وزارت خارجۀ کشور می‌خواهد تا در زودترین فرصت ممکن این موضوع را پیگیری و برای آن راه‌حل مناسبی جست‌وجو کند.

اخراج اجباری پناه‌جویان و کارجویان افغانستان از ایران رویداد تازه‌یی نیست، اما رهسپار کردن زنان و کودکان بی‌سرپرست به سوی دیار مادری، بیش از همه نگرانی شهروندان و مسوولان محلی را به دنبال داشته است.‌ مسوولان نماینده‌گی وزارت امور خارجۀ کشور در هرات، از گفت‌وگو در پیوند به این موضوع خود‌داری می‌کنند. اما مسوولان محلی هرات می‌گویند که تلاش‌ها برای حل این معضل از مجراهای دیپلماتیک بین دو کشور جریان دارد. جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات تأکید می‌کند که ادارۀ محلی هرات امیدوار است که مقام‌های ایرانی از ادامۀ این روند جلوگیری کنند.

اخراج اجباری زنان و کودکان بی‌سرپرست از ایران، همزمان با موج دوم شیوع ویروس کرونا در کشور، نگرانی مسوولان صحی را نیز در پی دارد. ریاست صحت عامۀ هرات می‌گوید که ورود این افراد می‌تواند یکی از عوامل شیوع بیش‌تر ویروس کرونا در کشور و به ویژه در ولایت هرات باشد. عبدالحکیم تمنا، رییس صحت عامۀ هرات می‌گوید که ورود روزافزون مهاجران از ایران و بازگشایی دوبارۀ شماری از اماکن عمومی در این ولایت، بیم سرایت بیش‌تر ویروس کرونا را افزایش داده است. به گفتۀ او، بررسی‌های ریاست صحت عامه در هرات نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ مکان عمومی شامل تالارها، کافی‌شاپ‌ها و جمنازیوم‌های ورزشی اخیراً به فعالیت آغاز کرده‌اند.

افزون بر این‌، بر اساس آمار ارایه شده از سوی مسوولان مرزی، تنها در ده روز اخیر بیش از ۲۴ هزار شهروند کشور از مرز اسلام‌قلعه در هرات وارد کشور شده‌اند.

شماری از این پناه‌جویان را مأموران ایرانی به زور اخراج کرده و بخش دیگر آنان را همه‌گیری کرونا، بی‌پولی و بی‌کاری در ایران به سوی کشور سوق داده است. پناه‌جویان و کارجویانی که روزی نان‌آور و ناجی خانواده‌های‌شان از گرسنه‌گی بودند، اکنون به حاملان بالقوۀ بیماری و مرگ به سرزمین مادری بدل شده‌اند.