
دستان مصنوعی؛ هدیۀ جنگ به «شاهرخ خان» کوچک
جنگ و درگیریهای مسلحانه در کشور زخمهای زیادی را بر پیکر این سرزمین خسته وارد کرده است. برخی از این زخمها التیام یافته و برخی دیگری هنوز تازهاند. اما هستند زخمهایی که تا پایان عمر زخمدیدهگان را همراهی میکنند. شاهرخ خان کوچک، یکی از قربانیان این جنگهاست. او بدون این که در نبرد سهمی داشته باشد، هر دو دستش را در انفجار ماین جاسازی شده قربانی داده است
این کودک نوجوان میگوید، از آخرین باری که با دستان خودش غذا خورده است، حدود پنج سال میگذرد. این کودک پانزده ساله باشندۀ ولسوالی پشتونکوت ولایت فاریاب است. او هنگامی که مصروف بازیهای کودکانه بوده، پایش روی یک ماین جاسازی شده گیر میکند و بال آرزوها و رویاهای کودکانهاش در انفجار این ماین پَرپَر میشوند.
شاهرخ خان میگوید پس از این رویداد دیگر نتوانسته با دستان خودش غذا بخورد و یا برگههای کتاب مکتب را ورق بزند. درد مضاعف این که حتا نمیتواند کارهای اولیۀ خود را انجام دهد. این قربانی جنگهای مسلحانه اکنون بازیهای مشترک کودکانه را به کُلی فراموش کرده است. در کنار معلولیت خودش، معلولیت جسمانی و عصبی دو برادرش درد دیگری است که او را میآزارد.
شاهرخ خان پانزده ساله در صحبت با خبرگزاری نشانه میگوید: «درست یادم است که با دو برادرم به دنبال جمعآوری خار رفته بودیم و چند دقیقهیی را هم میخواستیم که با هم بازی کنیم که ناگهان انفجار شد و بیهوش شدم و بعد خودم را در شفاخانه یافتم.» او میافزاید که در آن زمان دانشآموز صنف چهارم مکتب بوده و حالا پنج سال است که درد جانکاهی را تحمل میکند و در حسرت روزهای قشنگی است که بتواند با دستان خودش کارهایش را انجام دهد.
نقیبالله فایق، والی فاریاب میگوید، هنگامی که تَن پُر زخم شاهرخ خان کوچک و برادرانش به شفاخانه آورده شد، داکتران امید چندانی بر زنده ماندن او نداشتند، اما شاهرخ معصوم از مرگ نجات یافته است.
اکنون اما زندهگی رخ دیگرش را به شاهرخ خان نشان داده و فُرصت تازهیی را در اختیار او گذاشته است. دو دست مصنوعی تحفهیی از سوی کمیسیون مستقل حقوق بشر امید تازهیی را در زندهگی او به میان آورده است. ذبیحالله جواد، رییس دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در فاریاب میگوید که ماینهای جاسازی شده از سوی مخالفان مسلح دولت در این ولایت قربانیان زیادی بر جای گذاشته است. آقای جواد میافزاید که دستان مصنوعی برای شاهرخ خان کوچک در همکاری با موسسۀ «آیندۀ مصون» خریداری شده است. این موسسه از کمکهای مالی مردم کشور ترکیه تمویل میشود و در افغانستان در بخش کمک با قربانیان جنگ فعالیت دارد.
مسوولان دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در فاریاب میگویند که شاهرخ خان کوچک اکنون میتواند کارهای ابتدایی خود را با این دستان مصنوعی انجام دهد. خوردن غذا، نوشیدن آب و نوشتن با قلم روی کاغذ از کارهاییاند که او میتواند اکنون با این دستان پلاستیکی انجام دهد.
دستان مصنوعی به شاهرخ خان کوچک زندهگی تازهیی هدیه داده است. او به خبرگزاری نشانه میگوید که آرزو دارد به درسهایش ادامه دهد و پس از پایان تحصیل و پایان جنگ در کشور، یک موسسۀ خیریه بسازد تا از این طریق با کودکان قربانی ماین همکاری کند. این قربانی جنگ میافزاید که درد او را تنها کسانی که دستکم یک عضو بدنشان را از دست داده باشند، درک میکنند.
شاهرخ خان نوجوان با خانوادۀ یازده نفریاش اکنون در شهر میمنه، مرکز ولایت فاریاب در یک خانۀ کرایی زندهگی میکند. درد این خانواده تنها دستان مصنوعی شاهرخ نیست. عزیزالله، پدر شاهرخ خان میگوید که افزون بر این پسر پانزده سالهاش که قربانی جنگ شده است، دو پسر دیگرش هر یک رامین 9 ساله و سلمان 11 ساله نیز هنگام انفجار ماین با او بودهاند و اکنون دچار تکلیف عصبی، لکنت زبان و مشکلات بینایی شدهاند. پدر شاهرخ خان از وضعیت بد اقتصادی شکایت دارد. این پدر رنجدیده میافزاید: «سهمی خانوادۀ ما از جنگ تنها همین معلولیت پسرانم است.»
با این همه، مسوولان دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در فاریاب نگران صدها کودک دیگرند که ممکن است با ماینهای جاسازی در این ولایت برخورد کنند و همانند شاهرخ خان کوچک یکی از اعضای بدنشان را از دست بدهند. ذبیحالله جواد، رییس دفتر ولایتی این کمیسیون میگوید که جنگهای یک دهۀ پسین در ولایت فاریاب سبب شده است که مخالفان مسلح دولت به قصد ضربه زدن به نیروهای امنیتی ماینهای بیشماری را در نقاط مختلف این ولایت جاسازی کنند.
با این حال، شاهرخ خان کوچک تنها کودکی نیست که در انفجار ماین جاسازی شده اعضای بدنش را از دست داده است. آمارهای دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در فاریاب نشان میدهد که تنها در شش ماه اخیر 21 کودک با انفجار ماینهای جاسازی شده روبهرو شدهاند. از این میان پنج کودک جان باخته و شانزده کودک دیگر زخم برداشته و یا یک عضو بدنشان را از دست دادهاند.