کشورهای در حال جنگ با مشکلات زیاد اجتماعی و فرهنگی روبه‌رو هستند. از عصبیت‌های قومی شروع تا رفتارها و واکنش‌های جنسیتی و برخوردهای سلیقه‌یی افراد جامعه با یک‌دیگر؛ این برخی از چالش‌هایی هستند که فراروی پیش‌رفت و توسعۀ کشورهای جنگ‌زده قرار می‌گیرند. بدون شک جامعۀ افغانستان نیز به عنوان یک کشور جنگ‌زده و در حال جنگ از ناحیۀ برخورد و نزاکت‌های اجتماعی افراد با یک‌دیگر، رنج می‌برد. اما مشکل دیگری که شاید باشنده‌گان این سرزمین را نسبت به کشورهای دیگر متمایز می‌سازد، معلولیت است. معلولیت‌های برخاسته از جنگ و رویدادهای طبیعی، سوء‌تغذی، پولیو و کمبودهای مادرزادی علت‌هایی هستند که شهروندان افغانستان در مواجهۀ با چنین واقعیت‌ها از خود رفتار سالم و درستی بروز نمی‌دهند. درد مضاعف این‌ که جنسیت یک معلول، زن باشد.

حبیبه نورزاد، دختر ویلچرسوار جوزجانی است و ۲۵ سال سن دارد. او هفت سال پیش در یک رویداد ترافیکی حس تحرک را از دست داد و اکنون برنامۀ تلویزیونی «توانایی معلولان» را در یکی از رسانه‌های محلی جوزجان گرداننده‌گی می‌کند. ظاهراً یگانه دختر معلولی است که در رسانه‌های دیداری جوزجان وظیفه اجرا می‌کند. خانم نورزاد در صحبت با خبرگزاری نشانه از تجربۀ هفت ‌سال معلولیت و شش سال مبارزه‌‌اش با جامعه سخن می‌گوید. از دید او، دیدگاه جامعه و افراد به ظاهر سالم، نسبت به افراد معلوم در کل آزاردهنده است و رفتار مردم زمانی بیشتر آزاردهنده می‌شود که طرف‌شان معلول دختر باشد. حبیبه نورزاد می‌گوید که نه تنها جامعه با دختران معلول سر دشمنی دارد، بلکه دختران معلول رنج بیشتری از نشانی نزدیکان و خانواده‌های‌شان متقبل می‌شوند.

رویدادهای ترافیکی یکی از علت‌های معلولیت افراد شمرده می‌شود و اگر از روی تصادف دختر و یا زنی معلول شود، دیگر زنده‌گی اجتماعی، ادامۀ تحصیل و معاشرت زناشویی او زیر پرسش خانواده و جامعه قرار می‌گیرد. خانم نورزاد می‌افزاید که اجتماع فکر می‌کند که دختران معلول بار دوش خانواده‌های‌شان هستند. خانم نورزاد پس از این ‌که در یک رویداد ترافیکی حس حرکی‌اش را از دست داده، یکی از نزدیک‌ترین وابسته‌گانش مانع ادامۀ تحصیلش در دانشگاه شده است. او می‌گوید، برایم گفت: «مگر لازم است با ویلچر دانشگاه بروی و درس بخوانی.» حبیبه نورزاد اضافه می‌کند که جسم من معلول است نه ذهنم!

این دختر ویلچرسوار بی‌خیال حرف و حدیث‌های جامعه شده و راهش را تا پایان رشتۀ حقوق در بخش «قضا و دادستانی» ادامه داده است و اکنون نیز گردانندۀ یکی از برنامه‌های تلویزیونی است. برخورد جامعه و نزدیکان تنها مشکل این دختر جوان جوزجانی نیست؛ بلکه بیشتر دختران و زنان معلول با مشکلات مشابهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. خانم نورزاد توضیح می‌دهد که او بارها به خاطر آگاهی‌دهی دربارۀ توانایی‌های معلولان به روستاهای جوزجان سفر کرده است. او علاوه می‌کند که خانواده‌یی نمی‌گذاشت که دختر معلول‌شان ادامۀ تحصیل بدهد. او اما با این خانواده صحبت کرده و پس از آن به این دختر معلول اجازه داده‌ شده است که درس بخواند و حالا این دختر از بخش قابله‌گی فارغ شده است.

حبیبه نورزاد اکنون یکی از موفق‌ترین دختران ویلچرسوار در ولایت جوزجان است که در بخش‌های مختلف فرهنگی، رسانه‌یی و آگاهی‌دهی کار می‌کند. او مسوول فرهنگی انجمن معلولان در ولایت جوزجان نیز می‌باشد. خانم نورزاد در پهلوی کار رسانه‌یی، خیاطی نیز می‌کند و همچنان مصروف آموزش دینی به دختران در خانه‌اش است. او می‌گوید که منتظر فُرصتی است تا برای دورۀ ماستری ثبت نام کند و به تحصیلات عالی‌اش تا بلندترین مقطع تحصیلی ادامه دهد.

بانو نورزاد به این باور است که معلولان به ویژه معلولان زن باید با تشکیل انجمن‌ها و اتحادیه‌ها با رفتارهای نامناسب و آزار و اذیت‌های کلامی جامعه، مبارزه کنند. این دختر جوانی که در موارد زیادی دادخواهی‌ او و همراهانش در ولایت جوزجان نتیجۀ مثبت داده است، توضیح می‌دهد که پس از دادخواهی او و همکارانش، مسوولان محلی متوجه شده‌اند که باید در ساختمان‌های دولتی، تحصیلی و تعلیمی برای افراد معلول زینه‌های «رمپ» بسازند. زینۀ رمپ راه‌رو ویژه برای افراد معلول است. خانم نورزاد این اقدام مسوولان محلی را یکی از دستاوردهای شش‌ سال مبارزه‌اش برای معلولان می‌داند.

حبیبه نورزاد می‌گوید که حالا در بسیاری از ساختمان‌های دولتی زینه‌های رمپ ساخته شده و افراد دارای معلولیت به راحتی می‌توانند به این اداره‌ها رفت‌وآمد کنند. اما این اندکترین کاری است که جامعه برای معلولان انجام داده است. او از دولت و ارگان‌های غیردولتی که در بخش بازتوانایی معلولان فعالیت می‌کنند، می‌خواهد که زمینۀ ویژۀ آموزشی و تحصیلی را برای معلولان فراهم بسازند. خانم نورزاد می‌گوید که نمی‌خواهیم مورد دل‌سوزی جامعه قرار بگیریم؛ بلکه با مبارزه، حق خود را به دست می‌آوریم. به سخن او، حق معلولان این است که واقعاً به عنوان یک انسان، مورد احترام دیگران قرار بگیرند. او خاطرنشان می‌سازد که این در صورتی ممکن است که همۀ معلولان در کنار هم قرار بگیرند و صدا بلند کنند.

این دختر جوان تنها امسال با اجرای هفت برنامۀ تلویزیونی «توانایی معلولان» توانسته است، شماری از مسوولان حکومت محلی جوزجان را به میز گفت‌وگو حاضر کند. خانم نورزاد می‌افزاید که اکنون مسوولان محلی متوجه حق و حقوق معلولان شده‌اند و وعده سپرده‌اند که فُرصت‌های قانونی کار را در اختیار معلولان قرار خواهند داد.

در همین‌حال، امین‌الله بابری، نمایندۀ انجمن معلولان در ولایت جوزجان می‌گوید که تاکنون نزد آنان ۵۵۵ معلول ثبت نام کرده‌اند. در این میان 55 معلول زن نیز شامل‌ هستند. آقای بابری می‌افزاید که قرار است حبیبه نورزاد در سه ماه بعدی دوازدۀ برنامۀ ویژۀ تلویزیونی دیگر را اجرا کند و در این برنامه‌ها دربارۀ توانایی‌های معلولان به باشنده‌گان ولایت جوزجان آگاهی بدهد. او توضیح می‌دهد که این برنامه‌های تلویزیونی از سوی کمیتۀ سویدن با کمک مالی اتحادیۀ اروپا اجرا و از سوی تلویزیون محلی «غزل» به شکل رایگان پخش می‌شود. در حال حاضر، کمیتۀ سویدن یگانه نهادی است که در ولایت جوزجان در بخش توانایی و بازتوانایی افراد دارای معلولیت، فعالیت می‌کند.