از دیر زمانی پرورش و نگه‌داری اسب‌ در میان باشنده‌گان شمال و شمال‌شرق کشور مرسوم بوده است. تا جایی که اکنون پرورش اسب به یک فرهنگ تباری در سمت شمال تبدیل ‌شده است. سرمایه‌داران و بازرگانانی که به آنان «بای» یا «خان» گفته می‌شود، سالانه هزاران دالر را هزینۀ نگه‌داری اسب می‌کنند و برای پرورش اسب افراد متخصصی را استخدام می‌کنند.

سرمایه‌داران در ولایت جوزجان روی دو علت اصلی اسب‌ها را برای نُه ماه در اسطبل‌های‌شان نگه‌داری و پرورش می‌دهند. نخست برای این ‌که اسب‌ها را برای بُزکشی آماده بسازند و در فصل زمستان با اسب‌های‌شان برای رقابت رویاروی رقیبان‌شان قرار بگیرند. علت دوم این است که آنان با نگه‌داری اسب و شرکت در مراسم‌های فرهنگی مانند عروسی و دیگر تجمع‌های مردمی، نام و جایگاه‌شان را به ‌عنوان بای و خان میان مردم تثبیت کنند. اما نگه‌داری اسب به این ساده‌گی‌ها نیست. نگه‌داری اسب پول زیادی نیاز دارد و شغلی است پُرزحمت و پُرمصرف، اما بدون درآمد.

احمد پهلوان مدت شش سال است که به عنوان چاپ‌انداز در بُزکشی‌ها شرکت می‌کند. او ۳۲ سال دارد و در اسطبل خود ۲۵ اسب را نگه‌داری می‌کند. این چاپ‌انداز شغل پرورش اسب را از پدرش به ارث برده است. آقای پهلوان در صحبت با خبرگزاری نشانه می‌گوید که او اسب‌ها را برای روز بُزکشی و برنامه‌های فرهنگی آماده می‌سازد. احمد پهلوان می‌افزاید که پرورش و نگه‌داری اسب‌ها هزینۀ زیادی نیاز دارد. به سخن او، اسب‌های بُزکشی، جَو، کاه و تخم می‌خورند و افراد زیادی برای نگه‌داری این اسب‌ها لازم است. پهلوان ادامه می‌دهد که در برنامه‌ها و نمایش‌های فرهنگی نیز همراه با اسب‌هایش شرکت می‌کند. این مرد میان‌سال سه پسر دارد و می‌خواهد در آینده یکی از پسرانش به مانند خودش چاپ‌انداز شود و به شغل نگه‌داری اسب‌ها بپردازد.

در اسطبل احمد پهلوان پانزده کارگر از ۲۵ اسب مواظبت می‌کنند. آقای پهلوان خاطرنشان می‌سازد که در حال حاضر بیش‌ترین اسب‌ها از کشورهای قزاقستان و قرقیزستان به افغانستان وارد می‌شوند که ارزش هر اسب بین دو تا پنجاه هزار دالر امریکایی است. او تأکید می‌کند که در اسطبل خود اسبی از نسل «تورق» دارد که بهای آن ۵۰ هزار دالر امریکایی است.

نسل‌های تورق، کبرا، الماس، سه قشقه، جیرن، پنج‌قشقه و قشقه کلان نزد خان‌ها و بای‌های شمال از محبوبیت ویژه‌یی برخوردارند. این چاپ‌انداز اضافه می‌کند که در حال حاضر ۲۵ اسب در اسطبل دارد و ماهانه تا ۲۰ هزار دالر برای حفاظت از این اسب‌ها هزینه می‌کند. به گفتۀ او، تنها هزینۀ خوراک هر اسب ماهانه 30 هزار افغانی می‌باشد.

پرورش اسب در حالی به یک شغل پُرمصرف و پُرزحمت تبدیل شده است که درآمد آن نزدیک به صفر است. سرمایه‌داران از نگه‌داری و پرورش اسب سود مادی نمی‌برند، اما افتخار اسب‌داری یگانه منفعت معنوی است که سرمایه‌داران از آن سود می‌برند.

محمد آصف که به زبان اوزبیکی صحبت می‌کند، جوان ۲۸ ساله است. او تا صنف هشتم در مکتب درس‌ خوانده است، اما از ده سال به این‌سو مصروف نگه‌داری اسب در اسطبل احمد پهلوان است. او نیز مانند ده‌ها جوان دیگری در انتظار این است که روزی چاپ‌انداز و پهلوان شود. محمد آصف در حال حاضر ماهانه هشت هزار افغانی معاش می‌گیرد. او می‌گوید که پولش را برای عروسی پس‌انداز می‌کند. محمد آصف علاوه می‌کند: «زیر پای اسب‌ها را پاک می‌کنم، اسب‌ها را آب می‌دهم و می‌شویم. خوراک‌شان را می‌دهم و از طرف شب خبرشان را می‌گیرم.» این پسر جوان با آرزوی چاپ‌اندازی زحمات زیادی را متقبل می‌شود.

عبدالغفور، یکی از نگهبانان اسطبل احمد پهلوان است. او از شش سال به این‌سو در این‌جا کار می‌کند. این مرد نگهبان می‌گوید که همه‌روزه حوالی ساعت 02:00 پس از چاشت این اسب‌ها را آب می‌دهد و سپس زین آن‌ها را می‌بندد تا برای چراندن آماده شوند. این نگهبان نیز ۵۵ سال عمر دارد و ماهانه شش هزار افغانی معاش دریافت می‌کند. عبدالغفور توضیح می‌دهد که جز از نگه‌داری اسب‌ها، با شغل دیگری آشنا نیست. چاپ‌اندازان کهن‌سال در شمال کشور به طور معمول سال‌های آخر عمر‌شان را در نگه‌داری و مواظبت از اسب‌ها سپری می‌کنند.

شوق اسب‌داری در حالی میان سرمایه‌داران و بای‌های شمال هنوزهم پابرجاست که وضعیت اقتصادی مردم در کشور نسبت به هر زمان دیگری با رکود مواجه است. همه‌گیری ویروس کرونا و افزایش جنگ‌های داخلی نیز نتوانسته تأثیر منفی روی این شوق و یا کنش فرهنگی به‌جا بگذارد. بر اساس آمار موجود نزد مسوولان فدراسیون بُزکشی در حال نزدیک به صد اسب گران‌بها در چهار اسطبل بزرگی در ولایت جوزجان نگه‌داری می‌شوند. این اسب‌ها تنها برای نمایش‌های فرهنگی و بازی بُزکشی کاربرد دارند.