گسترش ناامنی‌ها در بدخشان سبب شده است که پای کودکان زیادی از سوی طرف‌های درگیر جنگ و مخاصم به میدان‌های نبرد کشانده شود. این کودکان در بسیاری از انتقام‌جویی‌های شخصی استفاده می‌شوند.

مسوولان دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در بدخشان با اظهار نگرانی از افزایش روزافزون کودکان زیر سن در صفوف نیروهای خیزش مردمی، تفنگ‌داران غیرمسوول و گروه طالبان می‌گویند که ادامۀ این وضعیت افزون بر این‌ که منجر به افزایش هرج‌ومرج و ناامنی می‌شود، شمار زیادی از کودکان را از حق آموزش محروم کرده است.

عارفه نوید، رییس دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در بدخشان می‌گوید که مشاهده‌ها و ارزیابی‌های آنان از ولسوالی‌های بهارک، جرم، وردوج، یمگان و چند ولسوالی دیگر این ولایت نشان می‌دهد که ده‌ها کودک به صفوف تفنگ‌داران غیرمسوول، نیروهای خیزش مردمی و گروه طالبان پیوسته و سلاح به دست گرفته‌اند و در میدان‌های نبرد از آنان استفاده می‌شود. به گفتۀ او، طرف‌های درگیر بدون در نظر داشت رعایت ارزش‌های حقوق بشری از کودکان سوء استفاده می‌کنند و به جای این ‌که کودکان را به آموزش و پرورش و تشویق کنند و خود شان برای تأمین حقوق شان تلاش کنند، بر عکس آنان را به میدان‌های جنگ می‌فرستند.

رییس دفتر ولایتی کمیسیون مستقل حقوق بشر در بدخشان می‌افزاید که آنان نگرانی خود را مبنی بر حضور کودکان تفنگ به دست در صفوف نیروهای خیزش مردمی و تفنگ‌داران غیر مسوول بارها با مقام‌های محلی و امنیتی بدخشان در میان گذاشته‌اند، اما تاکنون کوچک‌ترین توجهی به این موضوع نشده است.

از سوی هم، سیف‌الدین سایس، رییس مجتمع نهادهای مدنی در بدخشان می‌گوید که حضور افراد زیر سن در جبهه‌های جنگی بر خلاف ارزش‌های اسلامی و مدنی است و طرف‌های درگیر باید دست از استفاده ابزاری کودکان بردارند. به گفتۀ او، اگر طرف‌های درگیر به جلب و جذب کودکان و استفاده از آنان در میدان‌های جنگ پایان ندهند، مردم این ولایت آیندۀ تاریک و وحشت‌ناکی را در پیش خواهند داشت؛ زیرا به سخن او، نسلی که باید مصروف فراگیری آموزش و سرگرم بازی‌های کودکانه باشد، از کودکی با انتقام‌جویی و خشونت‌خواهی پرورش می‌یابند که تبعات آن برای جامعه ویران‌کننده خواهد بود. آقای سایس می‌افزاید، اگر حکومت جلو جلب و جذب افراد زیر سن را در صفوف نیروهای خیزش مردمی و تفنگ‌داران غیرمسوول نگیرد، این خطر وجود دارد که بسیاری از افراد زیر سن مکتب را ترک کنند و برای کسب منافع زودگذر به صفوف این نیروها بپیوندند. رییس مجتمع نهادهای مدنی بدخشان خاطرنشان می‌سازد که افزایش تفنگ‌داران غیرمسوول و حضور گستردۀ افراد زیر سن در این صفوف سبب شده است که امنیت و نظم اجتماعی در بسیاری از ولسوالی‌های بدخشان برهم بخورد و روند انتقام‌جویی میان تفنگ‌داران محلی افزایش یابد.

با این حال، مقام‌های امنیتی در بدخشان حضور کودکان در کنار افراد مسلح غیرمسوول را می‌پذیرند، اما می‌گویند که روند جذب افراد در صفوف پولیس محلی و نهادهای امنیتی از مجرای قانونی آن می‌گذرد و اجازه نمی‌دهند که افراد زیر سن جذب نیروهای امنیتی شوند. ثناالله روحانی، سخنگوی فرماندهی پولیس ولایت بدخشان می‌گوید که جذب افراد زیر سن در صفوف نیروهای امنیتی غیرقانونی است و آنان با رعایت کارشیوۀ جذب متقاضایان به صفوف نیروهای امنیتی از ورود افراد زیر سن جلوگیری می‌کنند. به گفتۀ او، در صفوف نیروهای امنیتی بدخشان از پولیس ملی گرفته تا نیروهای خیزش مردمی و پولیس محلی حتا یک فرد زیر سن حضور ندارد. آقای روحانی می‌افزاید، در صورتی که چنین ادعایی درست ثابت شود، نهادهای امنیتی بدخشان حاضرند با افراد متخلف و کسانی که به کودکان سلاح توزیع کرده‌اند برخورد قانونی کنند.

از این پیش نیز نهادهای مدنی و حقوق بشری از حضور دانش‌آموزان سلاح به دست در شماری از مکتب‌های بدخشان انتقاد کرده و از تبدیل شدن مکتب‌ها به پایگاه‌های نظامی اظهار نگرانی کرده‌اند.

مقام‌های امنیتی در بدخشان می‌گویند که آنان به این وضعیت در مکتب‌های شماری از ولسوالی‌های این ولایت نقطۀ پایان گذاشته‌اند و از ورود هرگونه افراد مسلح به داخل مکتب‌ها جلوگیری کرده‌اند.

نهادهای مدنی و حقوق بشری در بدخشان اما با اظهار نگرانی از افزایش روزافزون کودکان سلاح به دست می‌گویند، اگر حکومت تدبیری نسنجد و به این وضعیت پایان ندهد، افزون بر این‌ که شمار زیادی از کودکان از حق آموزش محروم می‌شوند، دامنۀ ناامنی‌ها، ناهنجاری‌های اجتماعی و خشونت‌خواهی‌ها افزایش خواهد یافت. مسوولان امنیتی در ولایت بدخشان اما به مردم اطمینان می‌دهند که در پیوند به جلب و جذب کودکان در صفوف تفنگ‌داران غیرمسوول به زودی تصمیم می‌گیرند و به این وضعیت پایان داده خواهد شد.