نویسنده: فرح دیبا انوری

افزایش خشونت‌های خانه‌گی در ایام قرنطینه عنوان نوشته‌یی است که از لحاظ اهمیت کاربردی بنده را واداشت تا پیرامون پدیدۀ خشونت چند سطری بنویسم و آن را مورد تحلیل قرار دهم؛ موضوعی که امروزه به یک پدیدۀ فوق‌العاده زهرناک، ویروسی و سونامی ‌سدۀ 21 بدل شده است.

خشونت در واژه‌نامۀ فارسی به معنای درُشتی، ناهمواری و تندخویی آمده و اگر خواسته باشیم آن را روشن‌تر بیان کنیم، خشونت یعنی ضرر رسانی، تخریب مادی و معنوی و اِعمال هر نوع آسیب و صدمۀ روانی و جسمانی از یک جانب بر جانب دیگر، می‌باشد.

خشونت در جوامع مختلف، از لحاظ ادراک به دو نوع ظاهر می‌شود؛ خشونت‌های مرئی (قابل لمس و دید) و خشونت‌های نامرئی (غیر قابل لمس و دید). اهل خبره، خشونت‌های مرئی را شامل همۀ آزار و اذیت‌هایی جسمانی می‌دانند که با حرکات و ژِست‌های غضب‌آلود و عصبانی همراه باشد. لت‌وکوب، شکنجه، تجاوز و سایر اعمال فزیکی شامل این رده‌یی از خشونت‌هاست. همچنان خشونت‌های نامرئی شامل تمامی ‌آزار و اذیت‌های روحی و روانی است که با چشم دیده نمی‌شوند، اما روان یک فرد را می‌آزارند. پدیده‌های مانند ناباوری، بی‌اعتمادی، غیبت، کینه، کنایه، تمسخر و غیره شامل این رده‌بندی هستند.

این دو نوع خشونت، شاخه‌های زیادی را در برگرفته‌اند مانند خشونت جنسی، خشونت مالی، خشونت قانونی، خشونت دولتی، خشونت حقوقی، خشونت اجتماعی، خشونت خانه‌گی، خشونت کلتوری و خشونت ساختاری که از آن جمله خشونت خانه‌گی بحث‌های چالش‌برانگیزی را در این روزها و در ایام قرنطینه که ما شاهد شرایط سخت جهانی هستیم، به میان آورده است.

خشونت‌های خانه‌گی شامل آزارهای عاطفی، پولی، اقتصادی، جنسی، حس مالکیت شدید، کودک آزاری، تهدیدات لفظی، استفاده از قدرت مردانه، آزارهای زبانی دایمی ‌و ایجاد وحشت می‌باشد و معمولاً یک عضوی از خانواده برای تثبیت زور و جایگاه خود بر سایر اعضای خانواده از خشونت خانه‌گی استفاده می‌کند و یک نوع وحشتی را در خانه به وجود می‌آورد.

خشونت خانه‌گی و آزار‌ و اذیت، سن و سال و جنسیت نمی‌شناسد. ممکن است آزار و سوءاستفاده برای هر شخصی، در هر سنی و هر سطح اقتصادی اتفاق بیفتد که بیش‌تر قربانی‌های خشونت‌های خانه‌گی در سراسر جهان، زنان و کودکان شناخته می‌شوند.

قرار گزارش‌هایی که از سوی سازمان ملل در مدت چند روز پسین نشر شد، دبیر کل سازمان ملل از تشدید خشونت خانه‌گی به ویژه افزایش خشونت‌ها در برابر زنان خبر داده است. به دنبال تعطیلی‌های ناشی از ویروس کرونا، بسیاری از زنان در خانه‌های‌شان که می‌بایست امن‌ترین محلی برای شان باشد، با خشونت مواجه‌اند. از جمله عوامل افزایش خشونت خانه‌گی، ماندن در‌ محیط بسته به مدت طولانی خود سبب به میان آمدن تنش‌ها می‌شود و اختلافات را بیش‌تر می‌سازد. همچنان ترس از بی‌کاری و یا خطر مبتلا شدن به ویروس کووید ۱۹، تنش‌های خانواده‌گی را بیش‌تر کرده است.

افغانستان نیز از این امر مستثنا نیست. با شیوع ویروس کرونا در کشور و منع گشت‌وگذار در شهرها و شماری از ولسوالی‌ها، خانه‌نشینی و استرس ناشی از سرایت و انتقال ویروس کرونا، تنش‌های لفظی و خشونت‌های خانه‌گی را در میان خانواده‌ها، افزایش داده است. هرچند افغانستان پیش از قرنطینه شدن نیز در میان کشورهایی قرار داشت که بیش‌ترین میزان خشونت‌ها را در برابر زنان ثبت می‌شد، اما با قرنطینۀ ناشی از شیوع ویروس کرونا و وضع قیود بر گشت‌وگذار این خشونت‌ها افزایش یافته است. ولایت هرات در جمع ولایاتی است که از آمار بلند خشونت‌ها برخوردار می‌باشد. مسوولان ریاست امور زنان در هرات هرچند در ایام قرنطینه در تعطیلی به سر می‌برند؛ اما می‌گویند که شکایاتی ناشی از خشونت‌های خانواده‌گی در فرماندهی پولیس این ولایت به ثبت رسیده است. در کنار ولایت هرات، ولایت بدخشان نیز گواه چند واقعۀ خشونت باری طی چند روز اخیر بوده است. بارزترین نمونۀ آن، شخصی در ولسوالی بهارک ولایت بدخشان، خواهرش را به جرم فرار از منزل، به قتل رسانیده است. اما در برخی از ولایت‌های دیگر به دلیل بسته بودن ادارات دولتی هیچ موردی از خشونت‌ در برابر زنان، ثبت نشده است.

از آن‌جایی که زنان و کودکان آسیب‌پذیرترند، بیش‌تر در معرض تعرض جسمی ‌و جنسی قرار می‌گیرند؛ به ویژه در کشوری مانند افغانستان که زنان از وضعیت خوب مالی و اقتصادی و مهم‌تر از همه، از استقلال مادی و فردی برخودار نیستند و دولت نیز از آنان حمایت چندانی نمی‌کند. خشونت در عصر حاضر، مشکل و یا چالشی است که به هستی جامعه، آسیب‌های فراوانی وارد کرده و به تأکید می‌توان گفت که جلوه‌های زشت و شوم پدیدۀ خشونت، هیچ‌گونه مرزی نمی‌شناسد و همۀ انسانان را مورد تهدید قرار داده است.

هرچند در این اواخر جد‌وجهد بر آن است که جهانیان از این گرداب وحشت، رهایی یابند ولی تا هنوز راه حل درست و قانع کننده‌یی در برابر خشونت‌های فزاینده، پدیدار نشده است. تلاش‌های جهانی بر این است که هرچه زودتر معضل ویروس کرونا برطرف شود، اما روشن نیست چه زمانی دامن این پدیدۀ شوم از جهان دست‌بردار خواهد شد. اما تا زمانی که قرنطنۀ شهرها ادامه می‌یابد نیاز است که مردان خانواده از تبارز جایگاه‌‌شان و زورنمایی بر زنان خانواده دست بردارند؛ زیرا ادامۀ خشونت‌ها از سوی مردان می‌تواند زنان را از آنان آزرده بسازد و این آزرده‌گی در دراز مدت ضربۀ مهلکی را بر پیکر خانواده وارد خواهد کرد.