هرچند کار برای زنان در بیرون از خانه طاقت‌فرسا و دشوار است، اما هستند زنانی که از علاقۀ سرشار به فعالیت‌های بازرگانی و فرهنگی، بام را در بیرون از خانه شام می‌کنند و برای برآورده ساختن آرزوهای‌شان تلاش می‌ورزند. تلاش زنان پُرکار برای رسیدن به آرزوهای‌شان ادامه دارد و هیچ محدودیتی سد راه آنان نمی‌شود.

لیلا رحمانی، یکی از زنان شاغل در ولایت بدخشان است. او از ده سال به این‌سو در کنار فعالیت در بخش زبان‌های پامیری به فعالیت‌های بازرگانی نیز ادامه می‌دهد. خانم رحمانی دانش‌آموختۀ زبان و ادبیات فارسی است. او بخشی از زمان کاری خود را در جریان روز در بخش ویراستاری مطالب به زبان پامیری و بخش دیگری از وقتش را در کارهای بازرگانی سپری می‌کند.

لیلا رحمانی، باشندۀ اصلی ولسوالی شغنان است، اما از مدت‌ها به این‌سو با خانواده‌اش در شهر فیض‌آباد، مرکز ولایت بدخشان زنده‌گی می‌کند. خانم رحمانی با گروهی از فرهنگیان ولسوالی شغنان با موسسۀ «ثمر» همکاری می‌کند.

موسسۀ ثمر یک نهاد بین‌المللی است که در زمینۀ تولید متن به زبان‌های بومی از جمله زبان پامیری کار می‌کند. این موسسه از حدود ده سال به این‌سو با گردآوری گروهی از فرهنگیان و نویسنده‌گان به زبان‌های پامیری (شغنی، منجی، روشانی، سنگلیجی و اشکاشمی) داستان، شعر، متن و مطالب تاریخی تولید می‌کند.

لیلا رحمانی نیز یکی از چهره‌های فرهنگی ولسوالی شغنان است که در بخش زبان‌ شغنانی می‌نویسد، مطالب را ویرایش می‌کند و متن تولید می‌کند تا بتواند با این کار نهال فرهنگ، زبان و ادبیات شغنانی را بارورتر بسازد.

خانم رحمانی می‌گوید که از آوان کودکی سودای تجارت را در سر داشته و به همین دلیل با وجود مصروفیت‌های زیادی در بخش ویراستاری و کار روی زبان‌های پامیری تلاش دارد یک هستۀ درآمدزای دیگری را برای خود انتخاب کند تا از یک‌سو خدمتی به فرهنگ و زبان انجام داده باشد و از سوی دیگری در عرصۀ فعالیت‌های اقتصادی نیز حضورش را تثبیت کند.

لیلا در کنار کارهای رسمی و بازرگانی، مسوولیت پرورش چهار کودک و کارهای خانه را نیز بر دوش دارد. او اما با انرژی تمام از تلاش‌ها برای رونق فعالیت‌هایش سخن می‌گوید. خانم لیلا می‌افزاید که تلاش‌هایش را روی توسعۀ بازرگانی متمرکز ساخته تا از این طریق بتواند افزون بر تأمین مخارج زنده‌گی خانواده‌اش، برای شماری از زنان متقاضی کار نیز زمینۀ کارآفرینی را فراهم بسازد.

او روزانه بخش بزرگی از کارهای فرهنگی را در دفتر «ثمر» و کارهای بازرگانی را در مرکز تجارتی بانوان واقع در شهر جدید فیض‌آباد، مرکز بدخشان به پیش‌ می‌برد و در کنار آن مطالعۀ گسترده‌یی را در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی و پشتو نیز آغاز کرده است.

به گفتۀ خانم رحمانی، اگر محدودیت‌های موجود فرا راه کاری زنان برداشته شود و بر ممنوعیت‌های سنتی نقطۀ پایان گذاشته شود، زنان نیز می‌توانند همانند مردان آموزش‌ ببینند، کار کنند و در توسعۀ اقتصادی سهم بگیرند.

لیلا رحمانی زادۀ جامعۀ مذهبی اسماعیلی در بدخشان است که هیچ‌گونه محدودیتی بر آموزش و کار زنان را در بستر آموزه‌های مذهبی به تجربه نگرفته است، اما حضور او در شهر فیض‌آباد، مرکز بدخشان و آغاز فعالیت‌های اقتصادی‌ این خانم با نگرانی‌هایی همراه بوده است. لیلا می‌گوید که با همۀ دشواری‌ها تلاش کرده دست از کار و فعالیت برندارد و در همکاری با زنان دیگری برای توسعۀ فعالیت‌های فرهنگی و اقتصادی کار کند.

این خانم بازرگان خاطرنشان می‌سازد که در صورت به نتیجه رسیدن تلاش‌های صلح، تأمین امنیت و ثبات در افغانستان می‌تواند پای شمار زیادی از زنان را به میدان‌های فرهنگی و اقتصادی بکشاند و آنان را از وابسته‌گی‌های شدید اقتصادی به مردان و جامعۀ مردانه نجات دهد.

با این حال، مسوولان ریاست امور زنان در بدخشان با آن ‌که نسبت به افزایش فعالیت‌های اقتصادی زنان در سال‌های پسین امیدوارند، اما از کاهش این فعالیت‌ها در پی افزایش تهدیدها و ناامنی‌ها اظهار نگرانی می‌کنند. مسوولان ریاست امور زنان در بدخشان می‌گویند که این اداره در هماهنگی و همکاری با نهادهای حکومت محلی موجود در این ولایت راهکار حمایت از زنان پیشه‌ور، کارآفرین، فعالان مدنی و حقوق زن را در دستور کار خود قرار داده‌ است تا با افزایش عقبه‌های حمایتی از فعالیت و کار زنان زمینۀ توسعۀ فعالیت‌های آنان را فراهم سازند.

فعالان حقوق زن در بدخشان می‌گویند که آنان نگران از دست رفتن حقوق زنان و وضع محدودیت‌های سنگینی بر کار و فعالیت این قشر در روند گفت‌وگوهای صلح هستند؛ زیرا به باور آنان، با خروج نیروهای خارجی از افغانستان دستاوردهای مربوط به حقوق زنان با تهدیدهای جدی روبه‌رو خواهد شد.

لیلا اما می‌گوید که عقب‌گشت از دستاوردها و پیشرفت‌هایی که طی این‌همه سال به دست آورده است، برایش پذیرفتنی نیست و انتظار دارد که زنان کشور در یک بسیج عمومی و ایجاد یک روایت بزرگی از حقوق خود علیه وضعیت احتمالی بازدارنده از فعالیت‌های زنان مبارزه کنند.