واپسین روزهای سال در هرات همان‌طور که بهار پاورچین‌پاورچین به کوچه پس‌کوچه‌های شهر رنگ تازه‌گی و سرسبزی می‌پاشد و صدای گام‌های رفتن زمستان کمتر و کمتر می‌شود، یک آئین باستانی و ویژه وظیفۀ پیش‌آهنگی سال‌نو را برای مردم بدوش می‌گیرد.

این آیین که به آن چهارشنبه‌سوری می‌گویند در آخرین سه‌شنبۀ سال از سوی جوانان شهر همراه است با افروختن آتش، پریدن از روی آن و هلهله و شادی بی‌وقفه.

جشنی که تا پاسی از شب به‌طول می‌انجامد و گاه با موسیقی زنده و رقص و پایکوبی درهم می‌آمیزد.

هر سال در هرات شمار زیادی از دختران و پسران جوان با افروختن آتش و پریدن از روی آن این زمزمه را تکرار می‌کنند که زردی من از تو، سرخی تو از من و به این‌گونه بدبختی و مشکلات یک سال اخیر را به آتش حواله می‌کنند و برای سال‌نو آرزوی روزگاری بهتر.

ظرف سال‌های اخیر شمال هرات و تفریحگاه باغ ملت، اصلی‌ترین کانون تجمع جوانان این شهر برای تجلیل از چهارشنبه‌سوری بود و گروه‌هایی از این جوانان از چند روز قبل با تقسیم وظایف، سعی در برگزاری جشنی هرچه باشکوه تر داشتند.

در شبکه‌های مجازی به‌ویژه فیسبوک نیز از چند روز قبل فراخوانی برای مردم داده می‌شد تا هرآن‌که دل در گرو سنت نیاکان این شهر دارد می ‌تواند در جشن چهارشنبه‌سوری شرکت کند.
هرچند افراطیون مذهبی در شهری به شدت سنت‌زدۀ هرات تا آستانۀ به تعطیلی کشاندن این رسم رفتند، ولی پایداری جوانان هرات نگذاشت تا این جشن از رمق بیفتد.

پای کرونا بر گلوی چهارشنبه‌سوری

اما در سال‌جاری اژدهای کرونا که یکی پی دیگری انسان‌ها را به کام خودش می‌کشاند، با آتشی که از گلوی خودش بر جامعه هرات دمیده، فروغ آتش چهارشنبه‌سوری را گرفته است. جوانانی که برای این رخداد ثانیه شماری می‌کردند، می‌گویند به توصیۀ پزشکان و مسئولان محلی بی‌خیال برگزاری جشن‌های شلوغ برای چهارشنبه‌سوری شده‌اند.

خیراحمد ساغرمل که به دلیل سهم‌گیری فعال او در برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری هر سال نام او بر سر زبان‌ها است می‌گوید، تهدید روزافزون کرونا او و دوستانش را از تکاپو برای برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری منصرف کرده است.

او می‌گوید اما این جشن احتمالا توسط خانواده‌ها در چهارچوب خانه‌های شخصی برگزار خواهد شد.

آن‌سو اما جوانانی هستند که می‌گویند، از نیمۀ دوم سال ۹۸ انتظار این جشن را می‌کشیدند.
جشنی که به گفتۀ خالد آروند به لطف شیوع کرونا حالا تبدیل به یک آرزو شده است.

هم‌زمان محمد داوود منیر استاد دانشکدۀ ادبیات هرات و رئیس انجمن ادبی این شهر می‌گوید، اگرچه چهارشنبه‌سوری در سال‌های اخیر دچار تفاوت‌هایی نسبت به چهار دهۀ قبل در کشور شده است، اما هم‌چنان نشانه‌یی از پیوند مردم این شهر به آیین تاریخی این مرز و بوم است.

آقای منیر می‌گوید، ادامۀ حیات چهارشنبه‌سوری در هرات وابسته به نوع حکومتی است که در افغانستان روی‌کار خواهد بود.

او می‌گوید، اگر روند حکومت‌داری در افغانستان به قدرت گرفتن گروه‌های مخالف این رسوم جهت بخورد، احتمالا این جشن نیز از عواقب آن در امان نخواهد ماند.

حکومت افغانستان اخیرا برگزاری هرنوع جشن ویژۀ نوروز در سراسر کشور را به دلیل شیوع کرونا ممنوع کرده است.
از جشن نوروز گرفته تا روز دهقان.

هرچند شیوع کرونا در هرات به جز غنچه‌های نو شکفتۀ طبیعت تا کنون ارمغانی برای مردم این شهر نداشته است و کرونا این ویروس نامیمون، نمی‌گذارد تا مردم بوی بهار را استشمام کنند.