کتاب، همنشین زندانی‌ها در محبس جوزجان
محمدجان آریا
06 February 2020بدون شک زندان جای دل‌گیری‌ست و چهاردیواری‌های بُلندتر از سپیدار با سلول‌های انفرادی و اتاق‌های بسته به میله‌های آهنین، جهان کسانی‌ست که قصدا و یا از روی تصادف جرمی را مرتکب شده‌اند و در نهایت باید سال‌ها شاهد سپری شدن عمرشان در پشت میله‌ها باشند. اغلب همه آدم‌ها تاب چنین شرایطی را ندارند و این یک‌نواختی و فشار روحی باعث می‌شود که خیلی‌ها از روی ناچاری به مواد مخدر روی بیاروند یا هم زمینۀ خشونت‌های بیش‌تری در زندان‌ها شکل گیرد.
یکی از تصامیم اخیر حکومت افغانستان این بود که برنامه کتاب‌خوانی را در زندان‌های افغانستان راه‌اندازی نماید تا زندانی‌ها با خواندن کتاب سرگرم شوند و هم بعد از رهایی شاهد تغییری در زندگی خود باشند و این تولد دوباره‌شان برای جامعه نیز مفید واقع شود. زندان ولایت جوزجان از جمله زندان‌های‌ست که در آن به تازگی کتابخانهای برای زندانیان ساخته شده است و روزانه ده‌ها زندانی مصروف مطالعه و کتاب‌خوانی‌اند. برای همین به زندان ولایت جوزجان آمدیم تا بیش‌تر، مزایای کتاب‌خوانی را از دید مدیر زندان و زندانی‌ها بدانیم.
سمنوال محمد نبی متین مدیر عمومی زندان ولایت جوزجان در ارتباط به ساخت کتاب‌خانه و راه‌اندازی برنامه‌های کتاب‌خوانی به خبرگزاری نشانه می‌گوید: “ما در نخست کتابخانهای را در زندان با کمیت چهارصد جلد کتاب افتتاح کردیم و همچنان مسوولین سارنوالی استنیاف، سارنوالی عسکری نیز 560 جلد کتاب را به کتاب‌خانۀ مدیریت محبس اهدا کردند. حالا دارای یک کتاب‌خانه نسبتا خوبی هستیم.”
آقای متین محبس را جای آموزش و پرورش دانسته می‌گوید: “روزانه از هشتاد تا صد زندانی دنبال کتاب می‌آیند و کتاب را با خود به سلول‌های جمعی شان می‌برند و مطالعه می‌کنند.”
چندی پیش وزارت داخله در ارتباط پیش‌نویس طرح کتاب‌خوانی خبر داد که به اساس آن هر زندانی که یک کتاب صد صفحه را مطالعه و بعد 10 دقیقه در ارتباط به کتاب سخن‌رانی کند. شش روز از حبس‌اش کَم می‌شود.
سمنوال محمد نبی متین در ادامه می‌گوید: “بعد از افتتاح کتاب‌خوانی و مطالعه کتاب، فضای زندان به کلی تغییر کرده است. هر کسی سرگرم کار خود است به خصوص کسانی‌که مطالعه می‌کنند و ما شاهد فضای آرام در زندان جوزجان هستیم و تغییرات مثبتی را شاهد هستیم.”
از دفتر مدیریت محبس بیرون شدیم تا با زندانی‌هایی که در جریان مطالعه‌اند گفت‌وگو کنیم. وارد کتاب‌خانه نسبتا کوچک شدیم که قفسچه‌هایش پُر از کتاب‌های گوناگون بود و زندانی‌ها هم مصروف انتخاب کتاب بودند.
یکی از زندانیان تازه کتابی را گرفته است سراغ او می‌رویم تا با وی گفت‌وگو کنیم. خود را چنین معرفی می‌کند: “عبدالرحمان قاسمی هستم و مدت شش سال می‌شود که زندانی می‌باشم.” آقای قاسمی در ارتباط به کتاب‌خانه می‌گوید: “در گذشته در محبس ما کتاب‌خانه وجود نداشت و ما گاه‌گاهی شاهد جنجال و کشمکش میان زندانیان بودیم. حالا که کتاب‌خانه افتتاح شده است و کورس‌های آموزشی نیز در زندان از طرف دولت راه‌اندازی می‌شود؛ تمام زندانی‌ها علاقمندی نشان می‌دهند تا بیاموزند و کتاب‌بخوانند.”
عبدالرحمان قاسمی شش سال پیش زمانی‌که زندانی شد. بی‌سواد بود و حالا بعد از اتمام کورس سواد آموزی در زندان شاگرد صنف دهم است. او می‌گوید:” بعد از این‌که کورس سواد‌آموزی را در زندان تمام کردم، شامل صنف چهار شدم و حالا که صنف دهم هستم می‌توانم مطالعه کنم. وقتی کتاب می‌خوانم نمی‌دانم که روزهایم چگونه می‌گذرد و خیلی هم خوش‌حال هستم.”
متاسفانه فرهنگ کتاب‌خوانی هنوز در جامعه افغانستان به شکل درست و باید آن جا نیفتاده است و تنها در کلان شهرهای افغانستان کتاب‌فروشی‌های بزرگ وجود دارد از همین رو کتاب‌هایی که تازه چاپ می‌شوند به اسرع وقت در ولایات دور دست برای خوانندگان قابل دسترس نیست.
محمد یونس نیز شش سال می‌شود که زندانی‌ست و حالا در دست‌اش کتابی به نام “عدالت” دیده می‌شود که گمان می‌رود در حدود دوصد صفحه باشد. او به خبرگزاری نشانه می‌گوید: “یک ماه می‌شود که من کتاب می‌خوانم و جلد اول کتاب “عدالت” را تمام کرده‌ام و حالا جلد دوم‌اش را آغاز کردم. در پهلوی این‌که حرفه خیاطی را نیز یاد گرفته‌ام، مطالعه هم می‌کنم.”
ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی در زندان‌های افغانستان در دراز مدت یکی از کارهای ثمربخش دولت افغانستان است که با گذشت زمان و آگاهی‌دهی کتاب‌خانه‌های زندان با کمیت و با کیفیت‌تر می‌شوند اما بسیاری به این باورند که در پهلوی ساخت کتاب‌خانه این مساله که چگونه کتاب‌هایی قرار است به دسترس زندانیان قرار بگیرند هم حائز اهمیت است تا فکر و اندیشه آن‌ها در جهت مثبت و انسانی متحول شود.
در محبس ولایت جوزجان به تعداد 563 تن زندانی‌اند که از این میان 29 نفر آن زنان می‌باشد.
