نوروز هرسال برای هرات همراه است با تکاپو و هلهلهء مردم. جُنب و جوش مردمان این ولایت در ماه آخر سال چنان شهر را شلوغ می‌کند که گویی قرار است همزمان با بهار، روح تازه‌یی به آن‌ها نیز دمیده شود.
از خانه‌تکانی و گَردگیری خانه‌ها گرفته تا تدارک سفرۀ هفت‌سین و از خرید لباس بهاری تا آمادگی برای تهیه سمنک.

اما آن‌چه که تقریبا حُکم شاه بیتِ سفرۀ نوروزی مردم هرات در سال‌های اخیر را داشته چیزی نیست جز ماهی‌سرخ زنده که در درون تُنگ کوچک آب همراه با خانواده‌های هراتی ثانیه‌های حلول سال‌نو را به تماشا می‌نشیند و با رقص در میان آب زلالِ آن تُنگ به استقبال بهار می‌رود.

هرسال در هفته‌های پایانی سال، آن‌چه پیش‌تر از هر پدیدۀ دیگری خبر از سال جدید می‌دهد، آکواریوم‌های مملو از هزاران ماهی سرخی است که در کنار خیابان‌های شهر برای فروش عرض اندام می‌کنند.

چیزی که چشم هر رهگذری را برای دقایقی به خود خیره می‌کند و کودکان شهر را وادار به اصرار بر خانواده‌ها برای خرید ماهی.

اما در ایام کنونی خبری از شور و شعف هرساله مردم هرات برای رسیدن نوروز نیست و اگر هم هست به شدت کمرنگ.

کرونا، این مهمان ناخوانده در هرات همان‌طور که تمام ابعاد زندگی مردم را تحت‌الشعاع خود قرار داده، کسادی بازار ماهی سرخ را نیز رقم زده است.

کمتر از ده‌روز مانده به پایان سال ۹۸، گویا ترس از آلوده بودن ماهی‌سرخ به ویروس کرونا و آشفته‌گی ذهنی مردم ناشی از گسترش این ویروس، بازار ماهی فروشی را تکان داده است.

صادق اکبری از واردکننده‌گان ماهی سرخ می‌گوید، در سال‌جاری ویروس کرونا تمام مشتری‌هایش را از او گرفته است.
خریدارانی که حالا به جای خریدن ماهی سرخ در کنار سفرۀ هفت سین، ترجیح می‌دهند کمتر از خانه بیرون شوند و بیشتر به سلامتی خود و خانواده‌های شان فکر کنند.
آقای اکبری می‌گوید نسبت به سال گذشته، بازار ماهی در هرات نزدیک به هشتاد درصد اُفت کرده است.
می‌گوید سال گذشته در این روزها، در دکانش جای سوزن انداختن نبود، اما حالا خبری از مشتری نیست.
او می‌گوید، سال قبل در این ایام چیزی حدود ۱۰۰ هزار ماهی سرخ فروخته بود که ا‌م‌سال حتا موفق به فروش پنج‌هزار ماهی هم نشده است.

از نظر او دو دلیل سبب شده است تا رونق بازارماهی فروشی در هرات جای خودش را به کسادی بازار بدهد.
نگرانی مردم از آلوده بودن ماهی‌ها و تغییر اولویت‌های مردم هرات به دلیل جَو روانی ناشی از گسترش ویروس کرونا.

هرچند او می‌گوید، این ماهی‌ها به هیچ وجه آلوده نیستند اما نمی‌توان حریف تاثیرات روانی کرونا بر مردم شد.

تا پیش از شیوع ویروس کرونا در هرات، فقدان ماهی سرخ نوروزی در کنار سفرۀ هفت‌سین مردم این شهر از ناممکن‌ترین اتفاقات بود، ماهی‌یی که جایگاه محکم و پر اهمیتی در نوروز و آیین‌های نوروزی مردم هرات دارد.

در مراجعه به یکی از ماهی فروشی‌های هرات متوجه احمد منیر شدم که با دقت ماهی‌های درون آکواریوم فروشگاه را برانداز می‌کرد. وقتی از او پرسیدم که چرا در خرید ماهی تعلل می‌کند، گفت که هنوز نگرانی از آلوده بودن این ماهی‌ها برایش برطرف نشده است.

هرچند فروشنده تاکید می‌کند که این نوع ماهی در ایران پرورش و صادر می‌شود، اما به نظر می‌رسد این استدلال برای تغییر نظر مردم کافی نیست.

فلسفۀ مشخصی در این‌که ماهی سرخ چگونه به سفرۀ هفت‌سین مردم راه یافت وجود ندارد، اما گفته می‌شود که ماهی سرخ نماد برج حوت یا برج ماهی در تقویم هجری شمسی است.

خریداران و فروشندگان ماهی در هرات هم آن‌را به نمادی از زیبایی و انتقال‌دهندۀ احساس سرزندگی و طراوت تعبیر می‌کنند.

در بازار هرات این روزها قیمت ماهی متفاوت است، اما تقریبا برای هر مقدار پولی می‌شود ماهی سرخ تهیه کرد.

از ماهی‌های سرخ کوچک پنج افغانیگی گرفته تا زیباترین و بزرگترین آن‌ها که حدود ۲۰۰ افغانی به فروش می‌رسد.