تقابل سنت و مدرنیته در هرات رفته‌رفته در حال تبدیل شدن به یک رویارویی تمام عیار است. به نظر می‌رسد این رویارویی و عبور از مرحلۀ گذار هر لحظه وارد فاز تازه‌ای می‌شود و انتظار می‌رود با کوچک‌ترین حرکت حساب نشده‌ای به تنش‌های جدی منجر شود.

هرات که در سال‌های اخیر تبدیل به بستر مناسب و آماده برای رشد افراط‌گرایی شده است، در هفته‌های اخیر نگرانی‌های جدی را برای فعالان مدنی، زنان و نو اندیشان این شهر رقم زده است.

از تشکیل نیروهای موازی تحت رهبری مولوی مجیب‌الرحمن انصاری برای مبارزه با آن‌چه از سوی او ناهنجاری‌های خلاف شرع خوانده می‌شود، تا تشکیل ستاد امر به معروف و نهی از منکر منطقۀ گازرگاه تحت رهبری او.

اما در روزهای اخیر نصب چندین بیلبورد با شعارهای حاوی مبارزه با بی‌حجابی و پیوند غیرت مردان با حجاب زنان‌شان، اعتراض‌های گسترده زنان این شهر را به دنبال داشته است.

در یکی از این بیلبوردها که در مسیر خیابان آرام‌گاه خواجه عبدالله انصاری نصب شده اند آمده: «بدحجابی زن از بی غیرتی مرد است» و به این طریق پای مردان نیز برای اعتراض به این نوع نگرش وارد ماجرا شد.

واکنش‌های گستردۀ کاربران فضای مجازی

از نظر بخش بزرگی از کاربران شبکه‌های مجازی که افکار تجددگرایانه را در سر می پرورانند، نفسِ تشکیل ستادی غیر قانونی زیر نام ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر منطقۀ گازرگاه به معنای تلاش برای بازگرداندن محدودیت‌های طالبانی بر جامعه هرات است.

مرضیه رها از کنش‌گران عرصۀ زنان در فیس‌بوک خود نوشته است که ادامۀ این حرکت‌ها می‌تواند منجر به عقب‌گرد جدی به سمت سنت‌های زن‌ستیر فرهنگی شود. او نوشته که توسل به حربه‌های مثل پیوند دادن حجاب زنان با غیرت مردان در واقع نوعی تلاش برای در تقابل قرار دادن مردان علیۀ زنان است.

اما در این میان عده‌ای از دختران جوان در هرات اعتراض در فضای مجازی را راه مبارزه با این‌گونه تفکرات نمی‌دانند و خواهان واکنش عملی و درخور به این بیلبوردها شده‌اند.

سمیه بهبودی گفته است که برای اعتراض به این بیلبوردها به چند بانو در هرات تماس گرفته و خواهان یک راهپیمایی زنان بدون چادر شده است؛ اما اکثرا از همراهی با او  سر باز زده‌اند.

همراهی مردان با زنان معترض

اگرچه بخش بزرگی از جامعۀ هرات معتقد اند که شتاب گسترش افراطی‌گری در هرات به دلیل سکوت مردم و مسئولان بیشتر از سرعت توسعه مدرنیته است؛ اما این به معنای توقف تلاش‌های دو طرف ماجرا نبوده است.

گروهی از مردان در هرات نیز نسبت به نصب این بیلبوردها در شهر و تشکیل ادارۀ امر به معروف و نهی از منکر را تلاشی عامدانه برای بازگشت آن‌چه مردم در زمان طالبان تجربه کردند، می‌دانند.

علی احمد کاوه استاد دانشگاه هرات در برگۀ فیس‌بوک خود نوشته است که این حرکت‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود، بلکه خالقان و مروجان این حرکت در پی ایجاد جامعه‌ای بر همین اساس و همین سبک رهبری‌اند.

فرهاد مجیدی نیز در فیس‌بوک خود نوشته است که چنین شعارهایی از سوی این گروه‌ها نوعی عقب‌گرد و مقاومت در برابر تغییر است. او گفته که قرن حاضر قرن تساوی جنسیتی است و این کردار انسان‌ها است که معیار قضاوت از خوبی و بدی آن‌ها است.

همراهی با اقدامات مولوی انصاری

جدال سنت و مدرنیته در هرات از هر دو سوی ماجرا هواداران سرسختی را به گرد خود جمع کرده است. هوادرانی که از عقاید و طرز تفکر خود سرسختانه دفاع می‌کنند.

فضل‌الرحمن فقیهی استاد دانشگاه در هرات رسانه‌ها را متهم به جوسازی بر علیۀ آن‌چه او دعوت به حجاب خوانده می‌کند. او می‌گوید، اکثر مردم هرات به حجاب اعتقاد سرسختانه‌ای دارند و تبلیغ حجاب یک وظیفۀ شرعی است و  نه اقدامی از سر افراطی‌گری.

همزمان با او کبیر صالحی پژوهش‌گر دینی نیز می‌گوید، علی‌رغم این‌که با محتوای بیلبوردهای نصب شده موافقتی ندارد؛ اما آزادی بیان را اصل احترام به این قضیه بر می‌شمارد. او می‌گوید، نصب چنین بیلبوردهایی حق مسئولان آن است. همان‌گونه که مخالفان این اندیشه نیز حق دارند در کنار آن برای دفاع از باورهای خود بیلبورد نصب کنند.

به هر حال با تلاش‌های مکررمان و عدم پاسخ مسئولان محلی هرات، به نظر می‌رسد ادارۀ محلی از پاسخ به سوالات پیرامون این قضایا شانه خالی می‌کند.

آن‌سو هم نهادهای مدنی و زنان نیز تا کنون واکنشی غیر از رد و تمسخر این اندیشه در فضای مجازی نداشته اند.

به نظر می‌رسد در شرایطی که جامعه روشنفکری هرات در حالت انفعالی کامل بسر می‌برد، گروه‌های تندرو روز به روز عرصه را برای گسترش باورهای خویش و خلق محدودیت بر دیگران خالی دیده اند.

عبدالله سلجوقی، هرات