لیسه ابو عبیده جوزجانی

لیسۀ ابوعبید جوزجانی در فاریاب ۱۰۰ ساله شد

محمدجان آریا

21 November 2020

مسوولان ریاست معارف در ولایت فاریاب با همکاری کنش‌گران مدنی، باشنده‌گان شهر میمنه، چهره‌های فرهنگی و حکومت محلی از «۱۰۰ ساله‌گی» لیسۀ ابوعبید جوزجانی، گردامی‌داشت کردند. لیسۀ ابوعبید جوزجانی یکی از سابقه‌دار ترین مکتب‌های تاریخ معاصر معارف کشور است. این مکتب صد سال پیش به فرمان امیر امان‌الله خان در شهر میمنه، مرکز ولایت فاریاب تأسیس شد.

این نهاد سابقه‌دار آموزشی در جریان سال‌های متمادی فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است. بسم‌الله خان حنیف، آمر لیسۀ ابوعبید جوزجانی به خبرگزاری نشانه می‌گوید که این مکتب در سال ۱۲۹۹ به شکل ابتدایی به نام «مکتب همت» تأسیس شد. او توضیح می‌دهد که نام این مکتب در سال ۱۳۳۶ خورشیدی به متوسطۀ ابوعبید جوزجانی تغییر کرد. آقای حنیف همچنان علاوه می‌کند که متوسطۀ ابوعبید جوزجانی سپس در سال 1342 خورشیدی به لیسه ارتقا کرد.

آن چنانی که آمر لیسۀ ابوعبید جوزجانی می‌گوید، این مکتب در سال ۱۳۵۹ خورشیدی و در اوج‌ انقلاب از سوی افراد نامعلومی به آتش کشیده شد. کتاب‌خانۀ بزرگ و آزمایشگاه این مکتب در همان سال به آتش کشیده شد و از بین رفت. بسم‌الله خان حنیف، اشاره می‌کند که این مکتب در سال ۱۳۶۲ دوباره بازسازی و مورد استفاده قرار گرفت. به سخن او، در این مکتب تنها برای یک دورۀ دانش‌آموزان دختر و پسر یک‌جا درس ‌خوانده‌اند و امتیاز نخستین دور فراغت دانش‌آموزان دختر در ولایت فاریاب نیز به لیسۀ ابوعبید جوزجانی برمی‌گردد.

ابوعبیدالله عبدالواحد جوزجانی در سدۀ پنجم، شاگرد، نویسنده و شرح‌دهندۀ پورسینای بلخی بود که در ولایت جوزجان در همسایه‌گی ولایت فاریاب زاده شد. مکتب «همت» در سال ۱۳۳۶ به نام این نویسندۀ شهرۀ جوزجانی نام‌گذاری شد. مسوولان ریاست معارف در ولایت فاریاب می‌گویند که به دلیل سابقۀ زیاد این نهاد آموزشی، بیشتر چهره‌های تأثیرگذار سیاسی و فرهنگی این ولایت از همین مکتب فارغ شده‌اند. در حال حاضر لیسۀ ابوعبید جوزجانی با تاریخ پُر از فراز و نشیبی که دارد در شهر میمنه با داشتن ۲ هزار و ۳ صد دانش‌آموز و ۴۷ آموزگار، یکی از نخستین و بهنام‌ترین لیسه‌های ولایت فاریاب دانسته می‌شود.

عزت‌الله خوشبین، رییس معارف ولایت فاریاب می‌گوید که رنگینه حمیدی، سرپرست وزارت معارف کشور نیز در مراسم گرامی‌داشت از صد ساله‌گی لیسۀ ابوعبید جوزجانی پیامی فرستاده است. در پیام سرپرست وزارت معارف آمده است: «لیسۀ ابوعبید جوزجانی نخست به نام مکتب همت در دورۀ زمام‌داری امیر امان‌الله خان با پیشنهاد میر احمد قلی خان راجی به شکل رسمی در شهر میمنۀ ولایت فاریاب آغاز به فعالیت کرد.» سرپرست وزارت معارف می‌گوید که این نخستین مکتبی در ولایت فاریاب است که حدود صد سال پیش تأسیس شده است.

در همین حال، رییس معارف ولایت فاریاب می‌افزاید که پس از گذشت یک سده، اکنون ۵۵۹ نهاد آموزشی در ولایت فاریاب فعالیت دارند. او بیان می‌کند که در نهادهای آموزشی ولایت فاریاب اکنون حدود 423 هزار و ۹۴۷ دانش‌آموز مصروف فراگیری درس هستند. در این میان، ۴۲ درصد این دانش‌آموزان را دختران تشکیل می‌دهند. به سخن آقای خوشبین، حدود ۹ هزار و ۹۸۱ تن دیگر به عنوان آموزگار در نهادهای آموزشی معارف ولایت فاریاب، مصروف تدریس هستند.

با توجه به تاریخ معاصر معارف، نخستین مکتب در کشور در سال ۱۲۸۲ خورشیدی در زمان حکومت‌ امیر حبیب‌الله خان در کابل تأسیس شد. نخستین مکتبی که در کشور تأسیس شد «لیسۀ حبیبه» است. این لیسه نخست مکتب ابتدایی بود و سپس به متوسطه و لیسه ارتقا کرد.