پهلوانی

پهلوانی؛ سنت به‌‌‌جا مانده از گذشته‌گان به‌ رسم عیاری و کاکه‌گی

محمدجان آریا

27 March 2021

کوراش یا پهلوانی پس از بُزکشی در دومین ردۀ ورزش‌های محبوب سنتی و فرهنگی میان باشنده‌گان شمال و شمال‌شرق کشور شهرت دارد. این ورزش بومی در جشن‌های عروسی و روزهای فرهنگی در همۀ مناطق امن و ناامن شمال‌ و شمال‌شرق کشور اجرا می‌شود. تا جایی که مخالفان مسلح دولت بُزکشی را در مناطق زیر حاکمیت‌شان منع قرار داده‌اند، اما با کوراش یا پهلوانی کاری ندارند.

باشنده‌گان شمال کشور نیز اعم از پیر و جوان در جشن‌های عروسی به تماشای مبارزه و زورآزمایی پهلوانان می‌نشینند. هرچند بر اساس نوشته‌های تاریخی، ورزش پهلوانی به نبردهای میان کشورگشایانی که یاد آنان بارها زیر نام نبرد «رستم و سهراب» در شاهنامۀ فردوسی ذکر شده است، بر‌می‌گردد، اما پس از گذشت هزاران سال این ورزش به یک سرگرمی محبوب شهروندان در روزهای فرهنگی و تاریخی بدل شده است.

پهلوانی در شمال در روزهای نوروز، روز دهقان، جشن‌های گل‌سرخ، روز استقلال و مراسم دیگری به یکی از مراسم لاینفک و پُرطرف‌دار بدل شده است. اکنون خبری از افزارهای رزمی پهلوانی مانند گُرز، زره و نیزه نیست، اما قد، زور بازو و از همه مهم‌تر جوان‌مردی و کاکه‌گی همچنان جزوی از ویژه‌گی پهلوانی و پهلوانان در شمال دانسته می‌شود.

محمد انور، مسوول برگزاری مسابقه‌های پهلوانی در شمال و شمال‌شرق کشور و همچنان مسوول فدراسیون کوراش در ولایت کندز به خبرگزاری نشانه می‌گوید که آنان در روزهای فرهنگی و تاریخی مسابقۀ پهلوانی را میان پهلوانان ولایت‌ها در شمال و شمال‌شرق کشور برگزار می‌کنند. آقای انور پهلوانی را سنت به‌جا مانده از نیاکان و گذشته‌گان این سرزمین توصیف می‌کند و می‌گوید که این ورزش سنتی جوان‌مردی، عیاری و صمیمیت را میان اقوام و شهروندان کشور به وجود می‌آورد.

مسوول برگزاری مسابقه‌های پهلوانی در شمال و شمال‌شرق کشور می‌افزاید که در شماری از مسابقه‌ها پهلوانان از فاریاب، جوزجان، سرپل و بلخ به ولایت کندز می‌آیند و در روزهای نوروز و روزهای فرهنگی دیگری پهلوانان بدخشان، کندز، تخار و بغلان به بلخ و جوزجان تجمع می‌کنند. او این رفت‌وآمدها را رفتارهای فرهنگی در جهت شناخت و تحکیم هم‌دیگرپذیری می‌خواند. آقای انور خاطرنشان می‌سازد که پهلوانان بدون درنظرداشت مسایل قومی – ملیتی در برابر هم قرار می‌گیرند و دوستانه باهم مبارزه می‌کنند. به سخن آقای انور، در مسابقه‌های پهلوانی تا ده هزار نفر نیز پای تماشای کشتی‌گیری پهلوانان‌ می‌نشینند.

آقای انور ویژه‌گی‌هایی مانند پرهیزگاری، احترام به خانواده، خدمت به مردم و اخلاق نیکو را جزوی از هویت یک پهلوان خوب می‌داند. او در این‌ باره توضیح می‌دهد که باشنده‌گان هر منطقه به وجود پهلوانان‌شان افتخار می‌کنند و آنان را به نمادی از عیاری و کاکه‌‌گی می‌شناسند.

در همین ‌حال، منصور سروری، یکی از مدال‌آوران مسابقه‌های المپیک آسیایی سال 1397 در رشتۀ کورش به این باورست که پهلوانان با رفت‌وآمدهای میان ولایتی، پیام‌های مردمی و فرهنگی محله‌های‌شان را نیز برای مردم می‌رسانند. او با بیان این مطلب ابراز می‌دارد که مردم بالای پهلوانان اعتماد دارند و با آنان با مهربانی رفتار می‌کنند. آقای سروری به این باورست که این نماد‌ها می‌توانند در جهت هم‌دیگرپذیری میان شهروندان موثر واقع شوند. از دید او، پهلوانان حامل پیام صلح و هم‌دیگرپذیری هستند.

منصور حدود سه سال پیش در سال 1397 خورشیدی در مسابقه‌های المپیک آسیایی در کشور اندونزیا در رشتۀ کوراش مدال برنز را به دست آورد و در حال حاضر عضو تیم ملی کوراش کشور است. او اذعان می‌کند که پهلوانان هر روز در دو زمان متفاوت در بامداد و عصر تمرین می‌کنند. از دوش‌ شروع تا حرکات تاکتیکی جزوی از کارهای روزانۀ پهلوانان شمرده می‌شود. در مسابقه‌های پهلوانی رسم بر این است که نخست از سوی برگزارکننده‌گان رقابت‌های ورزشی «طبخ» یا پتنوس به روی زمین و در میان تماشاچیان گذاشته می‌شود و پس از آن یک پهلوان پتنوس را برمی‌دارد و همین‌گونه پهلوان دیگری در مقابلش صدا بُلند می‌کند و پس از این در میان هلهلۀ تماشاچیان کشتی‌گیری آغاز می‌شود. آقای منصور آرزو دارد که روزی پس از پایان جنگ بتواند از مسابقه‌های المپیک جهانی در رشتۀ کوراش به کشور مدال بیاورد.

از سوی دیگری، بشیر همکار یکی از باشنده‌گان ولایت فاریاب پهلوانی را دومین بازی محبوب در میان باشنده‌گان ولایت فاریاب می‌داند. او می‌افزاید که باشنده‌گان فاریاب پس از ورزش بُزکشی به ورزش سنتی پهلوانی علاقۀ زیادی دارند. بر بنیاد گفته‌های آقای همکار، علاقه‌مندی به ورزش پهلوانی برمی‌گردد به شنیدن داستان‌های پهلوانی از زبان مادرکلان‌ها در آوان کودکی. او اشاره می‌کند که کودکان در شمال کشور با قصه‌های رستم و سهراب، امیر ارسلان رومی و پهلوانان دیگری بزرگ می‌شوند و از همین‌رو، نسبت به ورزش پهلوانی علاقۀ ویژه‌‌یی دارند.

در حال حاضر از هر ولایت شمال و شمال‌شرق کشور یک گروه هفت‌نفره در هفت وزن عضویت فدراسیون کوراش یا کشتی را در تشکیلات کمیتۀ ملی المپیک افغانستان دارند. بر بنیاد گفته‌های مسوول فدراسیون کوراش ولایت کندز، این ورزش ۲۲ سال پیش از سوی اوزبیکستان به المپیک آسیایی راه یافت و پس از سقوط رژیم طالبان این ورزش با تشکیل فدراسیون جداگانه‌یی در چهارچوب کمیتۀ ملی المپیک افغانستان جای پیدا کرد.