نویسنده: آژفنداک

آن‌گاه که سرنوشت قهر می‌کند و بی‌مهر می‌شود، همۀ درها در برابر انسان بسته می‌شوند؛ گویا آدم و عالم هم داستان می‌شوند و تنها می‌مانند. جالب بود که برایش پیشنهاد زنده‌گی مشترک، بدون نکاح را دادم (ازدواج سفید). به چشم‌هایم خیره شد و گفت: مگر دیوانه‌ای؟ گفتم: مگر خودت نگفتی که بدون نکاح با هم رابطۀ جنسی داشته باشیم؟ در پاسخ برایم گفت: البته؛ اما نه به شکلی که تو می‌گویی؛ مردم چه خواهند گفت؟ آیا مگر خانوادۀ ما تحمل کشیدن چنین باری را دارند؟ آیا تو می‌دانی ازدواج سفید اصلاً در این جامعه پذیرفتنی نیست.

برایش گفتم که اختیار داری، اما من در این مورد نمی‌دانم که ازدواج سفید یعنی چه؟ من فقط خواستم اگر رابطه‌یی می‌خواهی، پس باید مدتی باهم یک‌جا زنده‌گی کنیم و سپس همزیستی. اگر موافق بودیم رابطۀ ما به ازدواج بیانجامد، نظرت چیست؟ این قصه تمام شد و من دغدغه‌هایم بیش‌تر و بیش‌تر شد. پرسش‌هایی برایم پیدا می‌شدند که چرا این موضوع او را خیلی ترسانده بود و منتج به قطع رابطۀ ما شد. تا این که در مورد ازدواج سفید مطالعه کردم که این جا به صورت فشرده در مورد آن اشاره می‌شود.

ازدواج سفید در واقع تشکیل یک زنده‌گی مشترک‌ به گونۀ غیررسمی، عرفی و شرعی است. این تعریف شاید یکی از کُلی‌ترین تعریف‌ها برای ازدواج سفید باشد و بر مبنای همین تعریف می‌شود روی تأثیرات روانی و اجتماعی آن متمرکز شد.

ازدواج سفید در افغانستان

به نقل از «بی‌بی‌سی فارسی» در حال حاضر بیشتر ازدواج‌‌ها در افغانستان در محاکم ثبت نمی‌شوند. شهروندان افغانستان به طور معمول با برپایی مراسم عروسی و نکاح‌، زنده‌گی مشترک‌ را آغاز می‌‌کنند. از سوی دیگر، به دلیل پنهانی بودن چنین روابطی و حساسیت‌های اجتماعی تا هنوز تحقیقی دربارۀ ازدواج سفید در افغانستان صورت نگرفته است. با توجه به این موضوع، نمی‌توان گسترده‌گی پدیدۀ ازدواج سفید را در افغانستان بررسی کرد.

به باور جامعه‌شناسان، ازدواج سفید یا «خانوادۀ توافقی» یک نوع همزیستی اغلب رایج در جوامع مُدرن و اروپایی است. جامعه‌شناسان کشور به این باورند که این نوع ازدواج‌ها، جنبۀ رسمی ندارند. در کنار این، روان‌شناسان همچنان معتقدند که این گونه ازدواج‌ها بار روانی سنگینی را به همراه دارند.

به نقل از مادۀ شصتم قانون مدنی افغانستان، ازدواج عقدی است که معاشرت میان زن و مرد را به منظور تشکیل خانواده، مشروع می‌گرداند. این قانون بر اساس اصول اسلامی برای بیش از نود درصد مردم افغانستان با جاری شدن خطبۀ عقد نکاح به میان می‌آید که در مذهب‌های مختلف، شرایط متفاوتی دارد. این ازدواج، حقوق و وجایبی را برای طرف‌های ازدواج از جمله نفقه، مهر و ارث به میان می‌آورد.

رابطۀ جنسی مرد و زن در افغانستان بیرون از آن چه در قانون مدنی تعریف شده است، نامشروع و غیرقانونی شمرده می‌شود و مجازاتی در پی دارد. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌‎دهند، به پیمانه‌یی که مردان به دلیل مشکلات اقتصادی و عدم توانایی مالی از تن دادن به ازدواج رسمی خودداری می‏کنند، زنان نیز به دلیل نابرابری‏های حقوقی و تبعیض‌های قانونی، ازدواج سفید را بر ازدواج رسمی ترجیح می‏دهند؛ زیرا امکان رهایی از این رابطه آسان‎تر است و دیگر لازم نیست آنان برای طلاق از هفت‎خوان دادگاه‏های خانواده‌گی عبور کنند. این مسأله البته جنبۀ دیگری هم دارد، نبود حمایت قانونی برای زنان. در این گونه روابط، بارداری‎های ناخواسته که منجر به سقط‎ جنین‎های پُرخطر می‎شود، از جمله مسایلی است که زنان با آن مواجه‌اند.

تأثیرهای روانی و اجتماعی ازدواج سفید

اضطراب شدید؛

گوشه‌گیری و ترس‌ مداوم از تنها ماندن؛

عدم مسوولیت‌پذیری؛

به میان آمدن شخصیت ضداجتماعی؛

سُست شدن نظام ارزشی/ اجتماعی؛

و همچنان نداشتن یک تکیه‌گاه مطمینی که بیش‌تر زنان از این ناحیه صدمۀ روانی می‌بینند تا مردان.

با این همه، متأسفانه که به هیچ عنوانی نمی‌توان در جامعۀ افغانستان این مورد را پذیرفت و یا آن را تابوشکنی نام گذاشت؛ زیرا تبعات بیرونی و درونی آن سبب از بین رفتن نظم یک جامعه می‌شود و دست‌کم برای پیاده شدن همچو سنت‌ها، جامعۀ ما هنوز باز نیست.