جو بایدن

بایدن در میانۀ ماندن و رفتن

جوبایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحدۀ امریکا در کنفرانس امنیتی مونیخ که به گونۀ مجازی حضور یافته بود برای نخستین باری به موضوع صلح در افغانستان اشاره کرد و گفت که دولت او با قوت تمام از روند صلح و گام‌های دیپلماتیک به منظور پایان بخشیدن به جنگ 20 سالۀ امریکا در افغانستان حمایت می‌کند.

آنگلا مرکل، نخست وزیر آلمان پس از اظهارنظر رییس‌جمهوری جدید امریکا گفته است، اگر امریکا و متحدانش بر دوام حضور نیروهای‌شان در افغانستان تصمیم بگیرند، آلمان نیز آماده است نیروهایش را در این کشور حفظ کند. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که وزیران دفاع ناتو در نشست عمومی تاکنون در مورد خروج نیروهای خارجی از افغانستان تصمیم روشنی نگرفته‌اند.

فرمانده عمومی ناتو نیز می‌گوید که خروج آنان از افغانستان وابسته به شرایط است. منظور از شرایط کاهش خشونت‌ها و مذاکرۀ معنادار طالبان با دولت افغانستان است. به گفتۀ فرمانده عمومی ناتو، با نزدیک شدن زمان تعیین شده در ماه «می» برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان، اعضای این اتحادیه رأی‌زنی خواهند کرد. افزایش خشونت‌ها و عدم پیشرفت در روند مذاکرات صلح سبب شده است که امریکا و ناتو نسبت به تعهد طالبان مبنی بر کاهش خشونت‌ها، قطع ارتباط‌شان با شبکه‌های تروریستی دیگری و تضمین منافع امریکا و متحدانش در این کشور به دیدۀ تردید بنگرند.

با آن ‌که رسانه‌های غربی چندی پیش گزارش‌هایی را بر بنیاد گفته‌های مقام‌های امنیتی امریکا مبنی بر عدم خروج نیروهای خارجی از افغانستان در ماه «می» نشر کردند، اما موضع‌گیری جدید رییس‌جمهوری امریکا در پیوند به روند صلح افغانستان نشان می‌دهد که پس از بازنگری توافق‌نامۀ دوحه، این کشور تصمیم گرفته است که به طالبان فرصت بازگشت به توافق‌نامۀ دوحه و حضور روی میز مذاکرات صلح را بدهد.

انتظار می‌رفت که ادارۀ جدید ایالات متحدۀ امریکا و ناتو پس از بازنگری توافق‌نامۀ طالبان با دولت ترامپ، موضع‌شان را در برابر صلح افغانستان اعلام کنند، اما وزیران دفاع ناتو در نشست دو روزۀشان تصمیم مشخصی در پیوند به ماندن یا رفتن از افغانستان نگرفتند. گمان می‌رود که امریکا و ناتو به دنبال تسریع روند صلح بین‌الافغانی هستند. این ‌که این روند با چه هزینه و سرعتی به پیش خواهد رفت، هنوز به درستی روشن نشده است، اما از موضع‌گیری‌ جدید بایدن چنین بر می‌آید که سیاست‌های دولت جدید امریکا در امور صلح افغانستان در هم‌سویی با سیاست‌های دولت ترامپ قرار دارد.

آقای بایدن اما بر خلاف دونالد ترامپ خود را متعهد به همکاری با ناتو و متحدان دیگر این کشور به افغانستان عنوان می‌کند و می‌گوید که نخواهد گذاشت تا این کشور بار دیگری به پایگاه گروه‌های تروریستی و تهدید جدی علیه منافع امریکا بدل شود. اکنون پرسش این‌ است، در صورتی که طالبان مطابق به توافق‌نامۀ دوحه بتوانند به عنوان متحد سیاسی با امریکا رفع تهدیدهای احتمالی بر این کشور را از سوی شبکه‌های تروریستی تضمین کنند، دولت جدید امریکا راجع به سرنوشت صلح افغانستان چه تصمیمی خواهد گرفت؟

از یک‌سو گروه طالبان که به هیچ عنوانی حاضر نیستند در چارچوب نظام کنونی افغانستان دست از خشونت بردارند و شریک قدرت سیاسی شوند و از سوی دیگری حکومت افغانستان به رهبری رییس‌جمهور غنی موضع ایجاد حکومت موقت را پایان یافته اعلام کرده و تأکید می‌کنند که به هیچ چیز دیگری غیر از واگذاری قدرت از طریق انتخابات تمکین نمی‌کند.

در چنین شرایطی که از یک‌طرف میزان خشونت‌ها از سوی طالبان افزایش یافته و میز مذاکرات صلح را ترک کرده‌اند و حکومت افغانستان نیز در پی بلند شدن غوغای ایجاد حکومت موضع خصمانه‌یی در برابر طالبان اتخاذ کرده است، انتخاب ماندن و رفتن را برای امریکا در ماه «می» دشوار ساخته است.

طالبان بارهای گفته‌اند که به توافق‌نامۀ دوحه پایبند خواهند بود و از امریکا نیز می‌خواهند که مطابق به متن این موافقت‌نامه عمل کنند و نیروهای امریکایی تا ماه «می» روند خروج از افغانستان را تکمیل می‌کنند. پا فشاری طالبان در اوج خشونت‌ها و ترک میز مذاکره بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان نشان می‌دهد که این گروه تصمیم دارد معادلۀ جنگ افغانستان را با میل تفنگ به سود خود حل کنند.

با آن‌ که گروه طالبان گفته‌اند که عدم پایبندی امریکا بر خروج نیروهای خارجی در ماه «می 2021 میلادی» و عدم رهایی زندانیان باقی‌ماندۀ این گروه از عوامل اصلی توقف و کندی روند مذاکرات صلح است، اما اعضای هیأت مذاکره‌کنندۀ دولت افغانستان می‌گویند که طالبان تمایل چندانی به مذاکرات صلح ندارند و با پا فشاری روی خروج نیروهای خارجی می‌خواهند که خونین‌ترین نبردها را در بهار پیش‌رو، آغاز کنند. عبدالمتین بیک، عضو هیأت مذاکره‌کنندۀ دولت افغانستان در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌های خصوصی کشور گفته است که طالبان فاقد استقلال عمل و تصمیم‌گیری هستند و از سوی استخبارات پاکستان به آنان گفته شده است که میدان‌های جنگ را گرم نگه‌دارند تا این‌ که نیروهای خارجی از افغانستان بیرون شوند. به سخن آقای بیک، طالبان به دستور استخبارات پاکستان تصمیم دارند که از طریق جنگ به پیروزی برسند.

آگاهان امور نظامی به این باورند که طالبان به تنهایی و بدون همکاری شبکه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش توان جنگ با نیروهای امنیتی افغانستان را ندارند و شاید یکی از دلایلی که امریکا و ناتو تاکنون در زمینۀ خروج نیروهای خارجی از این کشور تصمیم نهایی را نگرفته‌اند و در میانۀ دو راهی قرار دارند، ادامۀ ارتباط طالبان با شبکه‌های تروریستی دیگری می‌باشد.

ایالات متحدۀ امریکا همواره طالبان را به پیمان‌شکنی به عدم تعهد به توافق‌نامۀ دوحه متهم کرده و می‌گوید که خشونت‌ها از سوی طالبان همچنان افزایش یافته و این گروه تمایل چندانی به پیشبرد روند مذاکرات صلح ندارد. اکنون که طالبان پیش از اعلام رسمی، میز مذاکره را ترک کرده‌اند و همه‌روزه بر میزان خشونت‌ها می‌افزایند و از سوی دیگری امریکا و ناتو نیز به همین دو علت موضع روشنی در برابر خروج از افغانستان اختیار نکرده‌اند، به نظر می‌رسد که روند مذاکرات صلح متوقف شده و افغانستان فصل تازه‌یی از نبردهای خونینی را به تجربه می‌گیرد.

امریکا برای پایان جنگ در افغانستان دو راه در پیش دارد؛ نخست این ‌که در همسویی با تلاش‌های حکومت دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین این کشور روند خروج سربازانش را تا ماه «می 2021 میلادی» بر بنیاد موافقت‌نامه دوحه عملی کند و از طالبان همانند متحد سیاسی در امر مبارزه با شبکه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش کار بگیرد که این امر وابسته به تعهد طالبان مبنی بر قطع ارتباط‌شان با گروه‌های تروریستی دیگری می‌باشد و دوم این ‌که به دلیل عدم تعهد طالبان به کاهش خشونت‌ها و تسریع روند مذاکرات صلح بین‌الافغانی و عدم قطع ارتباط‌شان با گروه‌های تروریستی دیگر بار دیگری به میدان جنگ علیه طالبان بیاید و مانند نخستین سال‌های ورودش به افغانستان، غرور طالبان را بشکند.