سفال گری

سفال‌گری صنعت پُرکار اما کم ‌درآمد

محمدجان آریا

31 October 2020

کلالی یا سفال‌گری در میان صنایع دستی کشور از پیشینۀ زیادی برخوردار است. باشنده‌گان ولایت‌های شمال کشور زمانی به این صنعت اهمیتی بیشتری قایل بودند. سفال‌گری اما اکنون رونق چندانی ندارد. ولایت جوزجان که گاهی مرکز تولید لوازم سفالی در شمال کشور شمرده می‎شد، اکنون تنها چهار سفال‌گری را در خود جای داده است.

سفال‌گران به شکل عموم از گِل، پشم چهارپایان و شیشۀ ویژه وسایل مختلف کاری می‌سازند؛ مانند تنور، گلدان، کوزه، ظرف‌های غذاخوری و اسباب زینتی. اما این روزها این صنعت بومی با سرازیر شدن وسایل پلاستیکی و یک‌بار مصرف در بازارهای کشور، از مُد افتاده‌ است و وسایل سفالی دیگر بازار خوبی ندارند. سفال‌گران می‌گویند که شهروندان کشور اکنون به وسایل پلاستیکی علاقۀ بیشتری دارند. به باور آنان، وسایل پلاستیکی نسبت به وسایل گِلی ارزانتر است و ازین‌رو، فروش بیشتر دارد.

حاجی رحیم‌الله 60 سال عمرش را در پای کلالی‌ سپری کرده است. حالا این مرد هشتاد ساله، یکی از سابقه‌دارترین سفال‌گران شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان به شمار می‌رود. این سفال‌گر سال‌خورده در صحبت با خبرگزاری نشانه می‌گوید که تا پیش از آغاز جنگ‌های داخلی، پیشۀ سفال‌گری در شهر شبرغان از رونق خوبی برخوردار بود. حاجی رحیم‌الله در زمان رونق این صنعت روزانه ده‌ها تنور و وسایل دیگر گِلی را تولید و به ولایت‌های فاریاب، بلخ، سرپل، کندز و بدخشان می‌فرستاد. به سخن او اما، اکنون این صنعت دستی رو به نابودی است. حاجی رحیم‌الله خاطرنشان می‌سازد که در بیست ‌سال گذشته دولت هیچ توجهی به صنعت‌ کلالی‌ در کشور نکرده است. به سخن او، اگر بی‌توجهی به سفال‌گری همین گونه دوام کند، این صنعت دیرینه در ولایت جوزجان به زودی گلیمش را بر خواهد چید.

سفال‌گران در حالی از رکود صنعت کلالی در کشور سخن می‌گویند که این صنعت در کشورهای همسایه مانند اوزبیکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان و ایران رونق خوبی دارد. تا جایی ‌که کلالی در کشورهای همسایه جزو صنعت گردش‌گری شمرده می‌شود. نظام‌الدین، کلال دیگری است که مدت سی ‌سال می‌شود مصروف سفال‌گری در ولایت جوزجان است. او با هشت عضو خانواده‌اش روزانه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ افغانی درآمد دارد. نظام‌الدین می‌گوید: «صنعت کلالی در شهر شبرغان، آخرین نفس‌هایش را می‌کشد.» او نبود بازار و عدم آشنایی سفال‌گران با ریزه‌کاری‌های مدرن را علت نابودی این صنعت در ولایت جوزجان عنوان می‌کند. این کلال از مسوولان وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌خواهد که شماری از سفال‌گران کشور را در برنامه‌های فرهنگی به اوزبیکستان بفرستد تا آنان بتوانند با کارهای نوین در عرصۀ سفال‌گری آشنا شوند.

در همین‌حال، عظیم‌الله رحمانیار، رییس اطلاعات و فرهنگ در ولایت جوزجان از توجه دولت به صنعت سفال‌گری در کشور خبر می‌دهد. آقای رحمانیار علت رکود صنعت سفال‌گری در جوزجان را افزایش وسایل پلاستیکی عنوان می‌کند. به سخن او، رقابت با شرکت‌های کشورهای همسایه در بخش تولید وسایل پلاستیکی خیلی دشوار است و سفال‌گران نمی‌توانند طبق نیاز مردم، وسایل سفالی تولید کنند. رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت جوزجان می‌افزاید که این وزارت تا حد توان با سفال‌گران در بخش آگاهی‌دهی کمک می‌کند. آقای رحمانیار همچنان تأکید می‌کند که دولت برای بقای این صنعت بومی در کشور تلاش بیشتری به خرج خواهد داد.

این در حالی است که ولایت جوزجان زمانی مرکز صادرات وسایل سفالی در شمال کشور به شمار می‌رفت. اکنون اما تنها چهار سفال‌گری فعال در این ولایت باقی مانده‌ است. بی‌علاقه‌گی مردم به صنعت سفالی، افزایش لوازم پلاستیکی و عدم نوآوری در صنعت کلالی از دلایلی‌اند که این صنعت را با رکود مواجه ساخته است. دولت نیز برای بقای این صنعت کار خاصی تا این دم انجام نداده است.