قالین بافی

گسترش جنگ و رکود صنعت قالین در جوزجان

محمدجان آریا

22 April 2020

صنعت قالین شناسۀ مردمان جوزجان است که در پهلوی کشاورزی، مهم‌ترین منبع عایداتی باشنده‌گان این ولایت را تشکیل می‌دهد. این صنعت اما در دو سال گذشته به دلیل ادامۀ جنگ و ناامنی در گوشه‌یی از دریای آمو با رکود روبه‌رو شده است. ادامۀ جنگ در ولسوالی‌های قرقین و خم‌آب ولایت جوزجان اما سبب شده است که شمار زیادی از باشنده‌گان این ولسوالی‌ها خانه‌های‌شان را ترک کنند و یا هم عده‌یی دیگری از باشنده‌گان این ولسوالی‌ها که بیش‌تر آنان قالین‌باف هستند، علاقۀ‌شان نسبت به پیشۀ قالین‌بافی، کم‌تر شود.

پیغمبرقُل، باشندۀ ولسوالی خم‌آب است. او از رونق قالین‌بافی در سال‌های گذشته سخن می‌گوید؛ روزهایی که نفقۀ خانواده‌اش را از همین صنعت تأمین می‌کرد. پیغمبرقُل می‌گوید: «جنگ‌ها باعث شد که نزدیکان ما خانه و کاشانۀ‌‌شان را رها کنند و برای نجات خود به شهر شبرغان پناه ببرند.» آقای پیغمبرقُل از خانواده‌های قالین‌باف ولسوالی قرقین است که اکنون در شهر شبرغان زنده‌گی می‌کند. او می‌افزاید که ادامۀ جنگ صنعت قالین‌بافی را در جوزجان با رکود مواجه کرده است و بیش‌تر قالین‌بافان ولسوالی قرقین، دیگر علاقه‌یی به این پیشه ندارند.

همچنان رحمت‌الله از بی‌جاشده‌گان ولسوالی قرقین است که شغل او و خانواده‌اش قالین‌بافی بوده، اما بیش‌تر از یک سال است که یک «المک» هم کار نکرده است. قالین‌بافان برای تکمیل کردن نقشۀ قالین، تارهای رنگارنگ را باهم می‌بافند و هر تاری که در قالب قالین بافت می‌خورد یک «المک» گفته می‌شود.

رحمت‌الله که حدود یک سال است با خانواده‌اش در زیر یک خیمه در شهر شبرغان بسر می‌برد، می‌گوید: «ما هر ماه یک قالین 5 متره را می‌بافتیم و خودم قالین را به بازار ولسوالی آقچه می‌بردم و می‌فروختم و از راه قالین بافی زنده‌گی ما می‌گذشت و بسیار خوب هم می‌گذشت.» این مرد قالین‌باف می‌افزاید: «جنگ‌ها باعث شد که از منطقه بیرون شویم و نتوانیم این پیشه را ادامه بدهیم.»

در همین حال، مسوولان محلی ولایت جوزجان نیز تایید می‌کنند که ادامۀ جنگ در ولسوالی‌های این ولایت باشنده‌گان ولسوالی‌های قرقین و خم‌آب را بیش‌تر متاثر ساخته است. عبدالقادر مالیه، معاون والی جوزجان به خبرگزاری نشانه می‌گوید: «دو سال جنگ اثرات جبران ناپذیری بالای اقتصاد باشنده‌گان مناطق کنار رود آمو گذاشته و خصوصاً صنعت قالین با رکود بی‌پیشنه‌ مواجه شده است.» آقای مالیه می‌افزاید که جنگ در ولسوالی‌های جوزجان نه تنها به صنعت قالین‌بافی صدمه رسانده، بلکه بازار ولسوالی‌های قرقین و خم‌آب را به گونۀ کامل تعطیل کرده است.

ولسوالی‌های قرقین و خم‌آب هم‌مرز با کشور ترکمنستان در کنار دریای آمو موقعیت دارند. نفوس این دو ولسوالی حدود یک‌صدهزار نفر تخمین شده است که اکنون عده‌یی زیادی از آنان به شهر شبرغان بی‌جا شده‌اند. قالین‌بافان این ولسوالی‌ها می‌گویند که ناامنی سبب شده است که آنان نتوانند تولیدات دستی‌شان را برای فروش به بازارهای کشور عرضه کنند. به باور آنان یکی از دلایل رکود این صنعت در ولایت جوزجان همین جنگ و ناامنی است.

مسوولان امنیتی اما از برگشت امنیت به مناطق جنگ‌زدۀ جوزجان خبر می‌دهند. عبدالواحد وجدان، فرمانده پولیس جوزجان می‌گوید که ولسوالی‌های قرقین و خم‌آب به تازه‌گی از وجود مخالفان مسلح دولت پاک‌سازی شده‌اند و بی‌جاشده‌گان می‌توانند با خیال راحت به خانه‌های‌شان برگردند. معاون والی جوزجان خاطرنشان می‌سازد که برای برگشت‌کننده‌گان یک مقدار مواد غذایی نیز توزیع خواهد شد.

آمارهای ریاست امور مهاجرین ولایت جوزجان نشان می‌دهد که تنها در دو سال پسین، بیش‌ از ده‌هزار نفر بر اثر جنگ‌ و ناامنی از ولسوالی‌ها به شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان بی‌جا شده‌اند.

ولسوالی خم‌آب و روستاهای ولسوالی قرقین هفتۀ گذشته از کنترل گروه طالبان بیرون شده و به کنترل دولت درآمد. جنگ‌جویان گروه طالبان حدود دو سال این مناطق را در تصرف داشتند. ماین‌گذاری مخالفان مسلح دولت در مسیر راه‌های مواصلاتی اما هنوزهم از مشکلات عمده برای نیروهای امنیتی و باشنده‌گان این ولسوالی‌ها شمرده می‌شود.