ایران همسایۀ غربی افغانستان پس از تشکیل گروه طالبان در دهۀ نود میلادی رویکردهای متفاوت، پرسش‌برانگیز و در مواردی متضاد نسبت به این گروه را در سیاست خارجی خود جای داده است. جواد ظریف، وزیر خارجۀ ایران در گفت‌وگو با شبکۀ تلویزیونی «طلوع‌نیوز» تأکید کرد که طالبان هنوز هم نزد ایران یک گروه تروریستی شناخته می‌شود که حاکمیت مطلق‌ آن بر کابل می‌تواند برای هیچ یکی از همسایه‌های افغانستان پذیرفتنی نباشد. اما عملکرد دولت ایران در برابر طالبان نسبت آن چه رهبران سیاسی ایران ادعا می‌کنند، تفاوت‌های فاحشی دارد. من عملکرد دولت ایران را «سیاست تطهیر طالبان» می‌نامم؛ سیاستی که در پی آن چهرۀ طالبان شسته می‌شود و از عملکرد گذشته و حال این گروه قباحت‌زدایی می‌شود.

سه مولفۀ اساسی در منطقه باعث شده که ایران دست به تطهیر طالبان بزند و از این نگاه تصور کند که می‌تواند طالبان را تا مرز متحد سیاسی خود بالا ببرد. نخست به زعم ایران چون طالبان علیه امریکایی‌ها می‌جنگند، در قالب ضرب‌المثل معروف «دشمنِ دشمن، دوست است» قابل تعریف است. طالبان در کلان روایت خود مدعی مبارزه با امریکایی‌ها هستند و از این نگاه ایران نیز به عنوان مخالف سیاست‌های امریکا در منطقه تلاش دارد با سیاست قباحت‌زدایی و تطهیر، خود را به طالبان نزدیک سازد. از همین‌رو، سفرهای مخفی رهبران طالبان در یک سال گذشته به ایران جریان داشته و رسانه‌ها از «شورای مشهد» طالبان در ایران خبر داده‌اند. شورایی که وزیر خارجه ایران از وجود آن اظهار بی‌خبری می‌کند. جواد ظریف در مصاحبه‌یی می‌گوید که اصلاً نمی‌داند چنین شورایی در ایران وجود دارد و یا خیر.

• سیاست دوگانۀ ایران در برابر صلح افغانستان؛ تهران باید تجدید نظر کند
• ایران و حمایتش از گروه‌های بنیادگرای اسلامی در افغانستان و تاجیکستان

طالبان در حالی مدعی مبارزه با امریکایی‌ها هستند که در یک سال گذشته طبق ضمیمه‌های پنهانی توافق‌نامۀ دوحه از پایگاه‌های ناتو در برابر حمله‌های احتمالی گروه‌های دیگر محافظت کردند. این خود به گونۀ روشن نشان می‌دهد که این فرض ایران که گویا طالبان مبارزان راستین علیه سیاست‌های امپریالیستی امریکا در افغانستان هستند، اشتباه است و نشان می‌دهد که ایران روی یک سیاست اشتباه و کور رویکردهای خارجی خود نسبت به طالبان را تغییر داده است. پس ایران نباید روی یک فرضیۀ اشتباه سیاست‌های قباحت‌زدایی و تطهیر طالبان را روی دست بگیرد و آیندۀ افغانستان و منطقه را ملتهب سازد. هرچند ایران بارها به ملتهب کردن منطقه متهم است و به عنوان یک کشور جنگ‌طلب و خشونت‌گستر در منطقه شناخته می‌شود که از شبه‌نظامیان وابسته به سپاه قدس حمایت نظامی می‌کند.

دومین فرض ایران در برابر طالبان، تغییر نگرش و جهان‌بینی طالبان نسبت به شیعه و مذهب جعفری در افغانستان است. یک کارشناس ایرانی که تحلیلش این ‌روزها بین کاربران شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، می‌گوید که طالبان تغییر کرده‌اند و در حمله‌های یک ماه گذشتۀ آنان موج شیعه‌کشی و تضاد با مذهب جعفری وجود نداشته است. نه تنها بخشی از رسانه‌های ایران؛ بلکه موجی از برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی و روزنامه‌یی در حمایت از طالبان شکل گرفته و پیوسته این نگاه تبلیغ می‌شود که طالبان اکنون تغییر کرده‌اند. اما حقیقت این است که طالبان تغییر نکرده و نوع نگاه آنان همان جهان‌بینی قبلی است. حفیظ منصور، عضو هیأت مذاکره‌کنندۀ دولت افغانستان که بارها با رهبران طالبان در دوحه دیدار کرده به این باور است که طالبان و نوع نگاه آنان به زنان و شیعه‌های افغانستان هیچ تغییر نکرده است. فرض دوم ایران دربارۀ طالبان از این نگاه اشتباه است که اصولاً طالبان و نوع نگاه طالبانی به مذهب شیعه همان است که در دهۀ نود بوده است.

سومین فرض ایران در تطهیر طالبان و قباحت‌زدایی از این گروه بر این استور است که ایران تصور می‌کند که طالبان با گروه داعش و تهدید فزایندۀ تروریسم‌ جهانی در مرزهایش مبارزه می‌کند. در حالی که گروه طالبان در ذات خود دلیل حضور داعش در خاک افغانستان است و هزاران جنگ‌جوی خارجی و جهادگران سلفی ‌مذهب بی‌سرزمین زیر چتر نظامی این گروه چرخۀ جنگ را پیش می‌برند. پس طالبان چگونه علیه داعش و تروریسم جهانی می‌جنگد و آنان را در افغانستان نابود می‌سازد. حقیقت این است که طالبان نه تنها علیه هیچ یکی از گروه‌های سلفی مذهب مستقر در افغانستان نمی‌جنگند؛ بلکه پیوسته تلاش دارند جنگ‌جویان گروه‌های جهادی منطقه‌یی و جهانی که یک تهدید بالقوه در سطح جهان و منطقه شناخته می‌شوند را به افغانستان اسکان دهند و زمینه‌های کاربست بیش‌تر خشونت را در افغانستان فراهم سازند. داعش و گروه‌های تکفیری دیگری در افغانستان با طالبان رابطۀ عمیق، راهبردی و معرفت‌شناسانه دارند.

بنابراین، ایران سیاست تطهیر طالبان را بر سه فرض اشتباه بنا نهاده است که به ضرر منطقه و جهان است. نخست این که طالبان با امریکا نجنگیده و به عنوان گروه مبارز راه آزادی عمل نکرده است، دوم نگاه و نگرش این گروه نسبت به مذاهب تکثرگرایانه نیست و سوم این که طالبان با داعش مبارزه نمی‌کند و قصد ندارد تهدید گروه‌های تروریستی را کاهش دهد. از این نگاه سیاست تطهیر طالبان توسط ایران ناکام، بی‌مورد و نگاه سطحی به یک جریان تروریستی است که این ‌روزها آتش خشونت‌ها را بالا برده و روزانه صدها انسان را به کام مرگ می‌کشاند.