در پی تحول‌های اخیر در شمال کشور که منجر به سقوط شماری از ولسوالی‌ها به دست طالبان شد، مقام‌های حکومتی زمینۀ دسترسی خبرنگاران به اطلاعات را محدود ساخته‌اند. این اقدام مقام‌های محلی اعتراض گستردۀ خبرنگاران و نهادهای رسانه‌یی را به دنبال دارد.

شمار زیادی از خبرنگاران در ولایت‌های شمال و شمال‌شرق کشور با انتقاد از وضعیت پیش‌آمده می‌گویند که حکومت با وضع محدودیت بر ارایۀ اطلاعات به خبرنگاران، کار رسانه‌یی را در این ولایت‌ها با دشواری جدی روبه‌رو ساخته است. به گفتۀ آنان، با توجه به اوضاع نا به سامان در ولایت‌های شمال و شمال‌شرق کشور، میزان تولیدات رسانه‌یی به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات به گونۀ کم‌پیشینۀ کاهش یافته است و خبرنگاران از وقوع رویدادهای بزرگی بی‌خبر می‌مانند.

دو روز پیش خبرنگاران ولایت تخار به دلیل آن ‌چه عدم دسترسی به اطلاعات خوانده می‌شود طی یک نشست اعتراضی پیش دروازۀ مقام ولایت تخار گرد آمدند و خواهان پایان محدودیت‌های دسترسی به اطلاعات از سوی حکومت محلی این ولایت شدند.

خبرنگاران تخار مدعی هستند که وضعیت پیش‌آمده طی دو هفتۀ گذشته سبب شده که نهادهای حکومتی و سخنگویان‌ حکومت محلی به خبرنگاران تخار اطلاعات ارایه نکنند. جامعۀ خبرنگاری‌ تخار از نهادهای ‌صنفی خبرنگاری و حکومت مرکزی می‌خواهند که بر حکومت محلی تخار فشار وارد کنند تا اطلاعات را به زودترین فرصت و در زمان مناسب آن در اختیار خبرنگاران قرار دهند.

به همین ترتیب، خبرنگاران در ولایت‌های بلخ، بغلان، فاریاب، جوزجان، سرپل، تخار، کندز، بغلان و بدخشان نیز با انتقاد از وضع محدودیت‌های دسترسی به اطلاعات و عدم ارایۀ اطلاعات از سوی مسوولان حکومتی می‌گویند که ادامۀ این وضعیت به مرگ آزادی بیان منجر خواهد شد.

عدم دسترسی خبرنگاران به اطلاعات از منابع حکومتی سبب شده که فضای تبلیغاتی بیشتر به سود طالبان بچرخد و موج بزرگی از اطلاع‌رسانی طی چند روز پیش متکی به منابع طالبان باشد. منابع حکومتی به جای گرفتن ابتکار عمل در مدیریت تبلیغات و تقویت روایت جمهوریت در برابر امارت، افزون بر خودداری از ارایۀ معلومات، خبرنگاران، نهادهای رسانه‌یی و کاربران شبکه‌های اجتماعی را که با تکیه بر منابع طالبان و منابع محلی از سقوط ولسوالی‌ها اطلاع‌رسانی می‌کردند به هم‌صدایی و هم‌نوایی با طالبان متهم کرده‌اند.

در حالی ‌که در دنیای رسانه‌یی امروزی تقابل روایت‌ها و میزان تأثیرگذاری آنان بر افکار عمومی بسته‌گی به میزان عرضۀ اطلاعات دارد و هر یکی از طرف‌هایی که در صدد ایجاد کلان روایت به هدف سمت‌وسودهی افکار عامه و ایجاد یک گفتمان برتر باشد، می‌تواند با تغییر زوایۀ تبلیغات جانب مقابل را مغلوب کند.

به گونۀ نمونه، در تحول‌های اخیر در شمال کشور که در زمینۀ توسعۀ جغرافیای جنگی پیروزی با طالبان بود، حکومت می‌توانست با افزایش حجم اطلاعات از تبعات و پیامدهای خشونت‌خواهی طالبان و نبردهای آنان میدان اطلاع‌رسانی را به نفع خود رقم بزند.

کشته شدن افراد ملکی و مسافران در شاهراه‌های عمومی، بسته شدن شاهراه‌ها و دشواری‌های مسافران، مشکلات گستردۀ بیماران در بیمارستان‌ها و مشکلات مردم محل ناشی از قطع آب و برق توسط طالبان، آواره شدن مردم محل، بی‌کاری، فقر فراگیر و اخیراً بلند شدن صدای قیام ملی و حمایت از نیروهای امنیتی توسط مردم و فرماندهان جهادی از عمده‌ترین مواردی به شمار می‌روند که می‌توانست روایت پیروزی طالبان را زیر پرسش قرار دهد و خشم و نفرت مردم را علیه این گروه برانگیزد.

وضع محدودیت سنگین بر دسترسی به اطلاعات، پنهان‌کاری، خاموشی و سنگرگیری در برابر جبهۀ اطلاع‌رسانی طی چند روز گذشته نزدیک بود روایت طالبانی را به گفتمان غالب رسانه‌یی در افغانستان بدل کند. اگر بحث‌ قیام ملی و بسیج عمومی وارد ادبیات رسانه‌یی نمی‌شد و این بسیج در برابر طالبان صورت نمی‌گرفت، بدون تردید ابتکار عمل در فضای تبلیغاتی از اختیار متصدیان امور حکومتی بیرون رفته بود.

نه تنها این‌ که میدان اطلاعات و تبلیغات نزدیک بود از اختیار آنان از دست برود، بل که با موضع‌گیرهای خصمانه در برابر اطلاع‌رسانی متکی بر منابع طالبان و منابع محلی از سقوط ولسوالی‌ها مقدمات ایجاد یک جبهۀ جدید و مخالف حکومت چیده شد.

اکنون بر دست‌اندرکاران حکومت است که برای چرخش فضای تبلیغاتی به سود خود و جمهوریت کانال‌های متعدد اطلاع‌رسانی را فعال سازد و بیشتر از گذشته زمینه را برای دسترسی به اطلاعات فراهم سازد.

از این ‌که در شرایط جنگی و بحرانی میزان عطش مخاطبان به اطلاعات به عنوان یکی از نیازهای اساسی بیشتر می‌شود و در صورتی که آنان نتوانند از منابع اطلاعاتی مصون این نیاز را برطرف کنند، ناگزیر می‌شوند از منابع اطلاعاتی دیگری به رفع آن بپردازند که در آن صورت حتا خاموشی رسانه‌های همه‌گانی و منابع حکومتی نیز نمی‌تواند مانع شود.

حکومت باید در زمینۀ چگونه‌گی ارایۀ اطلاعات به مردم تجدید نظر کند و با فعال ساختن منابع متعدد اطلاعاتی و ایجاد روایت جدیدی علیه نبردهای اخیر طالبان میزان اعتماد، باورمندی و امید مردم را بلند برده و از انحراف مسیر تبلیغاتی به سود مخالفان نظام جلوگیری کند.

تحلیل‌های بیشتر را این‌جا بخوانید.