اسلام کېلهجگی” بیز قهېرگه کېتیهپمیز؟”
neshananews
02 August 2021امریکا قلبیدهگی جهان تجارت مرکزیگه مرکّب و اۉلیملی هجوملردن سَل آلدین، ۱۳۷۳ ییلده امریکالیک تنیقلی سیاستشناش سامول هانتینگون مشهور “مدنیتلر تۉقنهشووی” نظریهسینی ایلگری سوردی و اوشه وقت گهچه اسلام و مسلمانلر حقیده غربلیکلر کۉپ گپیرمسدیلر و بو مدنیت لی قتلم گه کم اعتبار قرهتیلردی. بیر نېچه ییل اۉتگهچ، اسامه بن لادن اۉن تۉرت خودکوش ترورچی بیلن دنیانی لرزهگه کېلتیرگنیده، مدنیتلر تۉقنهشووی نظریهسی کېنگ ترقهلیب قبول قیلیندی و اسلام نینگ غرب مدنیتی اوچون خوفینی یقال نمایان قیلدی. بو خوف ایلگریلر انگلیس فیلسوفی برنارد لویس کبی عالملر تمانیدن آلغه سوریلگندی. مدنیتلر تۉقنهشووی نظریهسی اسلام و غرب مدنیتلری اۉرتهسیدهگی ضدیتگه کۉپراق اعتبار قرتیب و بونی آلدیندن بشارت قیلگن اېدی.
بو تاریخي باسقیچده امریکا باشچیلیگیدهگی غرب نینگ عامهوي اخبارات واسطهلریده ترغیباتی و سیاستی اروپالیکلر و امریکالیکلر آنگیده اسلام نینگ اۉزیگه خاص قیافهسینی عکس ایتیردی. بوتصویر امریکالیک-فلسطینلیک تنقیدچی ادوارد سعید تمانیدن “رسانهلر اسلامی” دېب اتهیدیگن و شو نقطهی نظردن غرب دنیاسی نینگ سیاستینی، خصوصاً، غرب عامهوي اخبارات واسطهلری نینگ مسلمانلرگه نسبتاً طرفکش و یامان سیاستینی تنقید قیلگن. اسلام کېلهجگی کتابی – امریکا نینگ جورجتاون عالي اوقویورتی پروفیسوری، اسلامشناس جان اسپوزیتو نینگ غرب و اسلام اۉرتهسیدهگی کېسکین مناسبتلر و زمانهوي دنیاده مسلمانلر نینگ رۉلی حقیده بحث قیلگن. حاضر که دنیا “خلقارا قیشلاق” دېب ناملنهدی و کیچیک واقعهلر در حقیقت منطقه دن تشقریدگی ایشلر عاقبتی و جوابی دیر.
بو کتاب سۉراولر رقم و معلوماتلرگه اساسلنگن و گالوپ انستیتوتی تامانیدن یازیلیب تۉغریدن -تۉغری اقتیباسلر، مؤلف نینگ اسلام حقیدهگی توشونچهسی و مسلمانلر تفکری آیدین لشتیرگن. مؤلف نینگ سۉزلریگه کۉره، اوشبو کتاب نینگ رقمل چیزیقلری اۉقیلیشی و قیزیقرلی دیر. اسپوزیتو ینگی دنیاده، اینیقسه غرب مدنیتیده مسلمانلر نینگ کېلهجگیگه احتیاطکارلیک بیلن قرهگن. او دیدی «اسلام و مسلمانلر دنیا تاریخی نینگ مهم اۉیینچیلری دیر. اولر اروا و امریکا جمعیتلری موزائکی نینگ بیر قِسمیدیر و اولر نینگ آوازی مسلمانلر نیمهنی خواهلشینی و بیز نیمهنی خواهلشیمیزنی اېشیتیشی کېرهک.” بیز بو دنیاده بو ملاقاتسیز یشی آلمهیمیز. بیربیری میزنی سوزلریمیزنی تینگلشی میز لازم و معقول فکرلرنی تن آلیشی میز کیرهک ديدي.
اسلام دن قورقو نینگ رواجلنیشی و اوندن سونگ اسلامی افراطیت، ایگیرمهنچی عصر نینگ سکسانینچی ییللریدن کېین ایکّی قطبده؛ شرق و غرب آرهسیدهگی مصافهنی آشیردی. جان مولف نینگ فکریچه، اسلام حقیده تۉغری توشونیش نینگ یۉقلیگی غربده اسلام نینگ کوچهییشیگه آلیب کېلدی. بو سطرلر مؤلفی “افغانستاندهگی انتی-غربيلیک” مقالهسیده انتی-غربيلیک حقیده تۉغری توشونمهگنلیگیمیز نتیجهسیدیر، دېب تأکیدلهگن اېدی. اسلامنی بیلمسلیک غربده افراطیت نینگ کوچهییشیگه آلیب کېلگنیدېک، غرب حقیدهگی معلوماتلر نینگ اېتیشمسلیگی هم بیزنی انتی-غربيلیک کسلیگه ایلنتیردی.
باشقه تماندن، بیز اروپا و امریکاده یشهیاتگن مسلمانلر نینگ تفکری، تورموش طرزی، قیینچیلیکلری و امکانیتلری حقیده کم بیلهمیز. اولر حقیدهگی بیلیملریمیز نینگ اکثریتی یوزهکی و آز دیر. اسلام کېلهجگی نینگ دقّتگه سزاوار جایلریدن بیری-غربده مسلمان حیاتی، تفکری، امکانیتلری و قیینچیلیکلری حقیده یقیندن و بېواسطه معلومات دیر. اولر قندهی فکرده؟ اولر نینگ یشش شرایطلری قندهی؟ اولر نینگ کېلهجگی و اعتقادی نیمه بۉلهدی و مسلمانلر اروپا و امریکا مملکتلری نینگ ایشانچلی اهالیسی بۉلهدیمی، دېگن سوال توغیلهدی. شو نقطهی نظردن قرهگنده، “اسلام کېلهجگی” اسلام دېب ناملنگن مدنیت سایهسی آستیده بیز نینگ یۉلیمیزنی تارتدی، اسلام دېب ناملنگن مدنیت بار دېب فرض قیلدیک و بیز اوچون اونینگ جاذبهسی و اهمیتی یاریتیلگن.
بو کتابنی اۉقیش شرقشناسلیک تویغوسیگه اېگه بۉلگنلر اوچون توصیه اېتیلهدی و کیملیگینی محاکمه قیلیش اولر نینگ قدریتلری مرکزیده تورهدی. عموماً آلگنده، بو کتاب فقط غرب مسلمانلری حقیده اېمس؛ عکسینچه، اسلامي مملکتلر نینگ زۉرآور و ضدیتلی مملکتلریده یشهیاتگن بیز مسلمانلر نینگ کېلهجگی حقیده یازیلگن. بو کتاب اېرانلیک ترجمان مېهدی امینی تامانیدن ترجمه قیلینگن و تهراندهگی ثالث نشریاتیده نشر اېتیلگن و دنیا مسلمانلری نینگ کېلهجگینی انگلشده بیرینچی قۉلدن کېلگن منبعلردن بیریدیر.
زۉرآورلیک مسلمانلر حیاتینی قهمرهب آلگن و دیني اېکسترېمیزم آدملرگه و زمانلرگه زیان اېتکزگن بیر پیتده، بو کتابدهگی معلوماتلرگه قرهش وجدانیمیزگه آیدینلیک کیریتیشی ممکن. اسلام نینگ کېلهجگی قهېرده توگیدی و بیز مسلمانلر قندای قیلیب زۉرآورلیک، اېکسترېمیزم و وحشيلیک دوریدن چیقهآله میز؟
