افغانستان، اوروش، سیاست و جماعه
neshananews
19 July 2021افغانستان تاریخ جهتی‌دن کمراق یازمه روایت‌لرگه اېگه. افغانستانده‌گی اکثریت واقعه‌لر تۉغری بیان قیلینمه‌گن. دېمک، بیر روس تاریخچی افغانستانده ترتیب‌سیزلیک، ناقرارلیک و اوروشدن باشقه تاریخ یۉق دېب حسابله‌یدی. بو اېر نینگ اهالیسی هر دایم اوروش، ناقرارلیک و حربي‌حرکتلر بیلن شغللنگن و اولر بوندن باشقه میراث قالدیرمه‌گنلر.
تاریخي اۉتمیش و ۵۰۰۰ ییللیک تاریخگه عاید هر قنچه مه‌قته‌نیش و فخرقیلیشلرگه قره‌مه‌ی، بیز نطقلرده مراجعت قیلسه‌ک هم، هر دایم شونده‌ی سوال توغیله‌دی: بو تاریخده غرور منبعی بۉلگن نرسه نیمه؟ اوشبو تاریخ بیزگه نیمه‌نی ایتیب بېره‌دی و حاضر بیز اوچون اساسي ترکیبي قِسملر نیمه‌دن عبارت؟ اوشبو سواللرگه جواب بېریش بیزگه تاریخنی توشونیشگه یاردم بېره‌دی.
اوشبو یازمه تاریخ نینگ اېتیشمسلیگی بیلن بیز نینگ موجود تاریخي روایتلریمیز یخشیلیک و یامانلیک نینگ تۉقنه‌شووی، فرشته و شیطان نینگ تۉقنه‌شووی و یخشیلیک بیلن یامان نینگ کوره‌شی. اوشبو روایت حقیقتنی بیان قیلیشده عاجز و یراقسیز بۉلگن کتّه کمچیلیکلرگه اېگه. رومانتیک عباره‌لر آره‌سیده حقیقتنی مصادره قیلیش، اطرافده‌گی واقعه‌لرنی کۉریش نینگ بیر اۉلچاولیلیگی بیز نینگ تاریخي روایتلریمیزده‌گی کمچیلیکلرگه قۉشیلیشی و تنقید برماغاینی کۉرسه‌تیشی ممکن. بیز نینگ یازمه تاریخیمیز هم بوزیلگن روایت نینگ یوپقه و نازکلیگیدن دلالت بېره‌دی.
خصوصاً، افغانستان نینگ اۉتگن عصرده‌گی تاریخی شبهه آستیگه آلینگن، و قَیته اۉقیلیشی لازم دیر. داوودخان نینگ دولت تۉنتریشی و ساوېت اتفاقی دوریده‌گی ۱۹۷۸ ییلگی کمونیستیک کودتا ناانیقلیک، قارانغاولیک، آق-قاره کۉریش، کولره‌نگ روایتلر اېتیشمسلیگی، بیرته اکتورلیک، رومانتیزم و قهرمانلیک اورته‌سیگه باتگن. بو اۉرته‌ده بیر تمان ایکّیلنگن، قره‌م و شر دیر، ایکّینچی تمان اېسه قهرمان، عدالت و مطلق یخشیلیک اوچون کوره‌شووچی. بریتانيلیک یازووچی و تاریخچی انتونیو جیوستوزی اۉزی نینگ “افغانستان، اوروش، سیاست و جماعه” کتابیده افغانستانده‌گی کمونیستی دور حقیده حکایه قیله‌دی. ساوېت اتفاقی طرفدار بولگن حکومتی نینگ حاکمیت تېپه‌سیگه کېلیشی، کمونیستی انقلاب، یېر اصلاحاتی ، قیشلاق و شهر قره‌مه-قرشیلیگی، کمونیستیی پارتیه‌لر نینگ ایچکی بۉلینیشلری، میلیتاریزم تاریخی و اونینگ کابلده‌گی کمونیستی رژیمده‌گی رۉلی، داکترنجیب‌ني ملي یرشیش لایحه‌سی و کوپلب موضوعلرني حث گه آلیب محاکمه ایتکن.
جزوینیزم، کولره‌نگ قره‌ش، نسبي بې‌طرفلیک، تورلی منبعلردن آلینگن ستاتیستی معلوماتلرنی تقدیم اېتیش و مخفي حجتلردن فایده‌لنیش، مجاهدلر و کمونیستلر نینگ اوروش و حربي عملیات لری حقیده‌گی حساباتلرینی تققاسلش و ایچکی اۉلچاوگه اعتبار بیریش، جیوستوزی نینگ بو کتابده‌گی مهم بحثلری جمله‌سیدن دیر
جیوستوزی نینگ حکایه‌سیده مطلق یامانلیک و صاف یخشیلیک یۉق. بو شونچه‌که تاریخي روایت، اونده هر بیر فرا‌کسیون اۉزی نینگ ایجابي و سلبي تامانلریگه اېگه بۉلیشی ممکن.
تاریخچی نینگ تاریخشناسلیگی بې‌طرف‌دیر. شو نقطه‌ی نظردن افغانستانده‌گی کمونیستی انقلاب دېب اتله‌دیگن نرسه‌گه شبهه بیلن قره‌له‌دی. انقلابلر اساسن خلق تامانیدن اۉز-اۉزیدن عملگه آشیریله‌دی، اما افغانستانده صادر بۉلگن واقعه‌لر کۉپراق حربي تۉنتریش بۉلیب، اونده حربيلر و اردو کتّه رۉل اۉینه‌گن. کمونیستی تیزیم اۉز-اۉزیدن پیدا بۉلگن یاکه عامه‌وي انقلاب یاکه حربي انقلاب یوره‌گیدن چیققنمی، بو کتاب بونگه مناسب جواب بېرگن و اونگه کۉپراق اعتبار بېرگن.
ماهر و ناملی ترجمان اسدالله شفاهی دن یخشی ترجمه‌لر موجود، اما بو سفر اونینگ ترجمه‌سی یاقیملی و جاذبه‌لی اېمس. توشونرسیز جمله‌لر، زېریکرلی متن و چلکش رقملر – بو کتاب نینگ اۉقووچینی بېزاوته قیله‌دیگن بعضی کمچیلیکلر دیر. افغانستان، اوروش، سیاست و جماعه عرفان نشریاتی تامانیدن ۴۰۰ صحیفه‌ده نشر اېتیلگن و افغانستان تاریخی نینگ بیر قِسمینی توشونیشگه امکان بېره‌دی. کمونیستیی توزوم و اونینگ یازوولری حقیده یازیلیشی کېرک کۉپ بۉلسه-ده، جیوستوزی نی بو باره‌ده‌گی اېنگ یخشی اثرلردن‌دیر و تاریخچیلرگه بو باره‌ده ینه‌ده حقّاني قره‌شگه یاردم بېره‌دی.
