اۉتیش دوری حکومتی؛ تینچلیک یقینمی؟
akbardashti
28 July 2021منطقه‌ده و دنیاده‌گی نفوذلی دولتلر افغانستان تینچلیک جریانیده بیرینچی مرته مملکتده اۉتیش دوری یاکه انتقالی حکومت توزیلیشینی و طالبان نینگ کېنگ قمرولی صلحگه راضی بۉلیشلرینی طلب قیلیشدی. چین، امریکا، پاکستان و روسیه علیحده بیاناتلر بیلن افغانستانده آش‌کیسیم تامین‌لنیشی و اۉتیش دوری حکومتینی برقرار بولیشی طلب قیلماقده‌لر.
افغانستان حکومتی، شونینگدېک، مملکتده تینچلیک اۉرنه‌تیلیشی شرطی بیلن، اۉتیش دوری حکومتی نی قۉللب-قوّتلشینی بیلدیردی. اما نيچه مهم و مضمون‌لی موضوع بار که ناانیقلیک و توشونماوچیلیک برطرف ایتیلیشی اوچون بو مسأله‌لرنی حل قیلیش کېره‌ک.
بیرینچیسی، اۉتیش دوری حکومتی آش‌کیسیم تامین‌لنمگن حالده ممکن ایمس. طالبانگه ضروري سیاسي و دیپلوماتیک باسیم کوچه‌یتیریلیشی کېره‌ک و طالبلرگه زودلیک بیلن و کېنگ قمرولی آتش کیسیم رعایه قیلمسدن حکمران حکومت تامان باره آلمه‌سلیگیمیزنی انگلش کېره‌ک. طالبان بیر نېچه بار جناب غنی ني استعفایی طلب اییب و حاکمیتده‌گی جمهورریس بیلن صلح توزه آلمه‌سلیگینی ایتکن. اما اولر گروه زۉرآورلیک بیلن، اوروش نینگ باریشی و کوچه‌ییشی بیلن، غنی استعفاسیدن کېین تینچلیک بیتیمیگه اېریشیش اوچون کیم بیلن مذاکره آلیب باردی، دېگن سوالگه جواب بېریشمه‌دی. طالبان رژیم قوله‌گنیدن کېین کابل‌ده تینچلیک اۉرنه‌تماقچی، بو ممکن اېمس.
دنیا طالبانگه آتش‌کیسیم‌نی بیرینچی ا‌ۉرینگه قۉییشی و آتش‌کیسیم سایه‌سي آستیده کېله‌جگی حکومت و طالبان‌ني بو حکومت گه حصه قوشیشی مساله‌سینی حل قیلینیشی ممکنلیگی حقیده آگاهلنتیریشی کېره‌ک. بونده پاکستان مهم رۉل اۉینه‌یدی و طالبلرنی آتش‌کیسیم‌نی رعایه قیلیشگه ایشانتیریشی ممکن. جمهوررییس استراتېژیک علاقه‌لر مرکزی رییسی وحید عمر طالبلرگه مراجعت قیلیب، زۉرآورلیکنی بیرینچی بۉلیب کمه‌یتیریش، زۉرآورلیکنی کمه‌یتیرگندن سۉنگ تیزیمنی اۉزگرتیریش – اېنگ آسان ایش اېکنلیگینی یازگن. بو یازوو جوده منطقي و اساسلی. همه زۉرآورلیک و ضدیتلرگه قره‌مه‌ی، حتا غنی نینگ ایچکی مخالفلری هم اونینگ استعفاگه چیقیشی و سیاسي میداننی بۉش قالدیریشی کېره‌ک دېگن فکرگه قۉشیلمه‌یدیلر.
اۉتیش دوری حکومتی بیلن باغلیق ناانیق بۉلگن ایکّینچی مسأله – بو تیزیمنی عملگه آشیریش یاکه جمهوریت تیزیمی نینگ عموميلیگی و سۉنگگی ایگیرمه ییللیک یوتوقلری نقطه‌ی نظریدن محاکمه قیلیش دیر. طالبان نینگ فکری تیزیمیده اوتیش‌دور حکومت بوتون تیزیم دېگنی کۉرینه‌دی. اېندی دنیا و افغانستان فقط رژیم اۉزگریشی دن مقصدلری، اجرا اېتووچی بولیم‌لر نظرده توتیلگن و جمهوریت تیزیمی نینگ عمومي توزیلیشی سه‌قلنیب قالیشی کېره‌ک. شو سببلی، اوشبو فکرنی توشونتیریش و توشونیش کېره‌ک و طالبلر بیلیشلری کېره‌ککی، اوتیش‌دور حکومت یعنی اجرا اېتووچی اۉلچاوی نینگ اۉزگریشی دیر؛ بلکه دنیا و افغانستان خلقی نینگ قیزیل چیزیغی بولگن تیزیم نینگ عمومي توزیلیشیده اېمس.
اۉتیش دوری حکومتی بیلن باغلیق حالده، یوقاریده ایتیب اۉتیلگن اوشبو ایکّی مسأله جوده مهم اېکنلیگینی ایتیش کېره‌ک. حکومت باره‌سیده افغانستان تینچلیک مذاکره‌لری اۉته مهم پلّه‌ده توریبدی. افغانستان سیاسي رهبرلری نینگ قطرگه یقینده قیلگن سفری و اولر نینگ طالبان وکیللری بیلن اوچره‌شووی انیق نتیجه‌لرنی بېرمه‌گن بۉلسه-ده، طالبلر و افغانستان حکومتی اۉرته‌سیده‌گی تۉغریدن-تۉغری تینچلیک مذاکره‌لری باتفصیل کۉریب چیقیلگنلیگی و ممکن بۉلگن تفصیلاتلرنی محاکمه قیلیش افغانستانده تینچلیک تامین لنینی اوچون بیر مهم قدم کوتاریلگنی‌ني انگلته‌دی. گرچه بو امید اېرته بۉلسه -ده، بو کۉریش و حکم قیلیش ممکن بۉلگن یگانه آچیلیشدیر.
حاضر اۉتیش دوری حکومتی و اونینگ میکانیزملری تۉغریسیده خلق‌ارا کېلیشوو موجود و دنیا طالباننی آتش‌کیسیم‌نی رعایه قیلیشگه و افغانستان رهبرلری بیلن اۉتیش دوری حکومتی باره‌سیده کېلیشیشگه اونده‌ماقده. بولر تینچلیک مذاکره‌لریده‌گی ترقیات نینگ علامتلری دیر.
ایکّینچیدن، بو باره‌ده ایچکی کېلیشوو موجود و افغانستان حکومتی اۉتیش دوری حکومتی و تینچلیک مذاکره‌لرینی یکونلشگه تیار. بو آره‌ده بۉله‌جک رهبرنی، جمهوریت توزومینی، مدنی اېرکینلیکلر و عیاللر نینگ حقوقلرینی سقلش دنیا و افغانستان نینگ اوستوار وظیفه‌لریدن بیری بۉلیشی کېره‌ک. اېندی، اگر دنیا جدّي و قطعیتلی بۉلیشنی خواهله‌سه، طالبلرنی بو مسأله‌لرگه عمل قیلیشگه و افغانستان کېله‌جگینی تأمینلشگه مجبورلشی ممکن. گرچه دنیا دولتلری افغانستانده‌گی امارت توزومینی هېچ قنده‌ی طرزده قبول قیلمسلیگینی ایتیشسه -ده، بونی عملده اثباتلشلری کېره‌ک.
افغانستان سیاسي رهبرلری و طالبان اۉرته‌سیده کېنگ کۉلملی مذاکره‌لر نینگ ایکّینچی روندی کېله‌سی آی آخریده اۉتکزیلیشی رېجه‌لشتیریلگن. ایتیلیشیچه، بو سفر فقط اۉتیش دوری حکومتی و دایمي آتش‌کسیم میکانیزمی محاکمه قیلینه‌دی. یغین نینگ اعلان قیلینیشی و دنیا نینگ اۉتیش دوری حکومتیگه بۉلگن ایسته‌گی، افغانستانده‌گی تینچلیک حقیده‌گی برچه ناامیدلیکلرگه قره‌مه‌ی، اوشبو مذاکره‌لر اۉز ثمره‌سینی بېریب، افغانستان‌نی تینچلیککه یقینلشتیریشی دن بشارت بیرماقده.
