آتش-بس-880x550

تينچليك مذاكره لر؛ نيگه آتش كيسيم اونملي؟

neshananews

06 December 2020

افغانستان تينچليك آقيمي حساس باسقيچ گه يتكن. افغانستان دولتي و طالبان گروهي نماينده لري دوحه ده امريكا، اروپا اويشمه سي و قطر واسطه چيليگي بيلن صلح مذاكره لري ايش دستوري توغرسيده كيليشديلر. مذاكره لرنينگ ايش دستوري بويچه حاصل بولگن كيليشو در حقيقت بو آقيم ني حركت بيروچي تورتكي اوله راق تينچليك گه ايريشيش اوچون يول نقشه سيني چيزيب ايككي تمان ني اساسي كيليشولرگه قول تاپيش ده هدايت قيله دي. ايككي تمان نينگ مذاكره قيلوچي هياتلري ايندي ايسه افغانلر ارا مذاكره لر اجنداسي اوستيده ايش باشلگنلر. آتش كيسيم افغانستان دولتي ني مذاكره قيلوچي هياتي نينگ اينگ مهم طلب لريدن بيري دير كه بو مذاكره لر اجنداسيگه كيريتيليب و اوني باره سيده بحث بولماقچي. اما اساسي سوال بو كه نيگه افغانستان خلقي ني دستلب كي طلبي آتش كيسيم دير؟ نيگه آتش كيسيم موضوع سي بو مذاكره لر روبخطي نينگ ايلك موضوع سي اوله راق تن آلينيشي لازم؟ و نيگه آتش كيسيم افغانستان اهالي سيگه مهم دير؟

باشقه تماندن امريكا تشقي ايشلر وزيرليگي ني افغانستان تينچليگي بويچه مخصوص نماينده سي زلمي خليل زاد، طالبان و افغانستان دولتي ارا بير هر تمان له مه كيليشوني ايجاد ايتيش اوچون منطقه مملكت لريگه ينگي دوره سفريني باشله گن. خليل زاد جنابلري بو دوره سفريني تركيه دن باشلب قطر و منطقه ني بلشفه بير قطار مملكت لريگه هموسفر قيلماقچي. شنداي بير حالده افغانستان و جهان مملكتلري بو مذاكره لر اجنداسي سرلوحه سيده آتش كيسيم اورين آليشي ني ايستيديلر.

امان الله خان حكومتي، زوروانليك طرفداري بولگن ملالر و امان الله اصلاحات تيزيمي ني اوز سرمايه لريگه ضد كورگن باي و به دولت شخصلرتمانيدن اغديريلگني دن سونگ، اوروش و زوروانليك لر افغانستان ده ينگي بير توس ني اوزيگه آلدي و افغانستان تاريخي ده دايم موجود بولگن بير مولفه گه ايلندي.امان الله خان حكومتي دن سونگ اوروش، زوروانليك و قان توكيليش تورلي شكللرده گاهي دولت و ملت ارا، گاهي ضياييلر و عنعنه پرستلر ارا و گاهي هم ملالر و سكولار و مدرنيته طرفداري بولگن قتلم لر ارا افغانستان ده اوزيني يقال نمايان ايتيب كيلگن. اما ١٣٥٢ نيچي شمسي ييلي و داودخان تونترويدن سونك يوزه گه كيلگن زوروانليك لر، باشقه توسني اوزيگه آليب و حتي اوني ميزان ني هم كوزگه كورنرلي درجه ده اوز اوجي گه يتي. افغانستان بو تونترودن سونگ اوروش سيز كون ني كورمه دي. افغانستان ده شوروي لر حمايه سي بيلن حكم سوركن كمونيستي حكومت بو زوروانليك لر كولمي ني اونچه ليك كينگيتيردي كه افغانستان ده ماركسيسم – لينينيسم ايزداشلري حكومتي بويچه تحقيق قيلگن امريكاليك افغانستان شناس جان استوزي بو زوروانليك حجم و كولمي چكسيز بولگن دن حيرتلنيب؛ امين و تره كي حكومتلري مينگلب گناه سيز انسانلرني اولديردي ديب يازگن. كمونيستلر افغانستان اونجه ليك قان درياسيني جاري ايتيلر كه داكتر نجيب الله حكومتي دوريده عياللر حقلريدن حمايه ايتوچي مدني فعال ثريا بها، كمونيست لر ” اوراغ ” بيلن دهقان باشيني كسيب  و ” چكش ” بيلن ايشچي لر باشني ياردييب اولردن جان آلديلر.

مجاهدين و قشلاقلردن باش كوتاركن كورشچيلر ايسه افغانستان ده حاكم بولگن پيت ده كابل شهريني توپراققيني قان بيلن قارشتيرديلر. يالغير اسلامي حزب رهبري گلبدين حكمتيار تمانيدن آتيلگن راكتلر اثريدن كابل شهري يشوچيلريدن ٤٥ مينگ انسان اوز جاني ني قولدن بيردي  شو سبب دن حكمتيار جنابلري ” كابل قصابي ” لقبي ني كيب ايتي.

بو دور ده اينگ قرا كونلر مجاهدين حزبلري ارا اوروش و توقنشولر ايدي كه اينگ كاتته كان خساره و ضربه ني افغانستان مردمي و بو اولكه ني نان و نواسيز اهالي سيگه يتكزدي. مجاهدين هم زوروانليك و دهشتگرجيليك ده كمونيست لردن كوره بير درجه يوقاري ده توردي و افغانستان مجاهدين  و تنظيمي اوروشلر دوريده قان و باروت ايسي كيله ياتكان ويرانه اوزگردي.

طالبان ايسه بو گروه لردن كوره يمان راق حالت لرني بو مملكت ده حاكم قيلدي، بو گروه بجرگن زوروانليكلر كولمي بي حد قانلي و دهشتلي بولگني گه قرگنده اوني افغانستان تاريخي ده مثلي كورينمگن واقعه لر ديسه بوله دي. طالبان يانگن ييرلر سياستي بيلن بواولكه نينگ اوزوم باغلري و كوچتلريني اوق و راكت  بيلن يانديريب قومي، مذهبي و منطقه اي تعصب بيلن اوزلريدن باشقه ني يوق قيليش سياستي عملگه آشيريب اونتيب بولمس دهشتگرچيليك تهداب تاشيني افغانستان گه قويديلر.

افغانستان ده طالبان دن سونگ يوزگه كيلگن حكومت و ينگي دموكراسي تيزيم ده هم زوروانليك لر دوام ايتي، اما ٢٠١٢ و ٢٠١٤ ميلدي ييل دن سونگن بو زروانليكلر مثلي كورينمگن درجه ده اوز اوجيگه يتي. اوتكن ييلي رييس جمهور غني، اوتكن ييلي افغانستان امنيتي قوتلريدن ٥٥ مينگ كيشي اولديريلگني ني اعلان ايتي. البته بو بير رسمي رقم دير و احتمال نارسمي رقملر بوندن كوره كوپراق بولسه.

بو دوره لردن هر بيريده افغانستان ده روي بيرگن زوروانليك لرني اصلي قرباني بو اولكه يشوچيلري بولگن. بو دوره لرده مملكت اهالي سي آچ قالديلر، بار و يوقلري كوييب كول بولدي، مينگلب عيال بيوه بولدي، يوزلب باله يتيم قالدي و ميليونلب آنه بي فرزند بولدي. اوتكن ايگرمه ييل جريانيده بو زروانليك لردن افغانستان خلقي كوپ ضرر زيان كورديلر. بو اوروش ده مردم اونچه ليك دخلدار ايمس ايدي اما اوني بهاسيني همه دن كوپراق مردم توله دي. شونگه بناعن صلح مذاكره لري اجندا سيده آتشكسيم برقرارليگي كاتته اهميت گه ايگه دير.

افغانستان وطنداشلري قريب قرغ ييل توختته مي دوام ايتكن اوروش و زوروانليك  لردن بو آتشكيسيم برقرار بولگن تقدير ده  بير آز تينچ نفس تارتيش لري ممكن. افغانستان آنه لري قرغ ييل دوام ايتكن اوروش و قان توكيليش دن سونگ فرزندلري اوزجانلريني قولدن بيريشني كورمسليك لريدممكن، باشقه هيج مكتب اوت آلمس ليگي و هيج بير فرزند بي آته بولمسليگي ممكن. شو جهت دن بو آتش كيسيم افغانستان ده برقرار بوليشي  ييريك و دستلب كي ضرورت حسابلنه دي. مملكت ني برچه يشوچيلري اولكه اوروش يكونلنيشي و تينچليك تامين لنيشي ني ايستيديلر. افغانستان اوروش تمانلري خصوصن طالبان بو آتش كيسيم برقرار بوليشي ني تن آليش دن وازكيچيش گه سعي قيلماقده، اما افغانستان خلقي ني  جهان جماعه سيدن اوروش تمانلريگه آتش كيسيم ني تن آليش و زوروانليك لرني كميتيرش اوچون باسيم يتكزيش طلب ايتماقده. قريب يوزييل دير بو مملكت ده اوروش اوتي اوچمگن و قرغ ييل دير كه اوروش كولمي بو ملت ني قينب كيلماقده، شونگه بناعن آتشكيسيم بو مملكت اهالي سي حياتي اوچون آكسيجن كبي اهميت لي و اونملي دير.