طالبان اوچون آتش‌کیسیم امکانیتلری؛ حکومت ضمانت آلیشی کېرک
neshananews
17 July 2021سۉنگگی ایگیرمه ییل ایچیده افغانستانده حاکمیت ده بۉلگن بعضی یوقاری مرتبه‌لی سیاسي رهبرلر نینگ وکیللری دوحه‌گه طالبلر وکیللری بیلن یقیندن اوچره‌شیش اوچون باریشه‌دی. جمهوررییس نینگ مصلحتچیسی محمد محقق‌نینگ یازیشیچه، اگر بو اوچره‌شوو سیاسي کېلیشووگه سبب بولمسه؛ افغانستان زۉرآورلیک و اوروش نینگ چېکسیز صحنه‌لریگه ایله‌ندی.
افغانستان سیاسي رهبرلری تمانیدن طالبانگه بیلدیریلگن اساسي تکلیف‌لردن بیری بو هر اوچ‌آی‌لیک آتش کیسیم اورنتیلیشی دیر و طالبلر تمانی بیرقطار شرطی بیلن اونیرقبول قیلگن. ۷۰۰۰ طالبان محبوسی نینگ آزاد قیلینیشی و گروه نینگ سیاسي رهبرلری نینگ ب. م. ت نینگ قاره رۉیخطیدن چیقریلیشی طالبان نینگ آتش‌کیسیم اوچون ایککی اساسي شرطی دیر. حاضرگی سیاسی و حربی شرایط ده طالبان اوشبو آتش‌کیسیم قبول بولگن تقدیرده طالبان اوچون یخشی امکانیتلر یره‌ته‌دی.
حاضرگی احوالده که اهالی نینگ خلق اقتصادی تنزلگه اوچره‌گن و آواره‌لیک، آچلیک و قشاقلیک اوز اوجیگه یتکن؛ آتش‌کیسیم هم اهالی اوچون اساسي موضوع‌دیر. اما افغانستان حکومتی تمانیدن آتش‌کیسیم‌نینگ قبول قیلینیشی هم شرطلی بۉلیشی کېرک، باشقه تماندن اونینگ جهتلری و اۉلچملرینی انیقلشتیریش اوچون اونینگ برچه شرایطلری و عاقبتلری تېکشیریلیشی ضرور.
افغانستان حکومتی تمانیدن تکلیف بولگن آتش‌کیسیم و طالباننی شرطلی روشده قبول قیلیش تۉغریسیده‌گی تکلیفی معلوم بیر دایره‌ده عملگه آشیریلیشی کېرک و بیر قطار دولتلر بونگه ضمانت بېریشلری کېرک. سۉنگگی آیلرده طالبان کتّه یۉقاتیشلرگه دوچ کېلدی، اولر نینگ جنگاور مو‌ترلری جدّي ضرر کۉردی و کۉپلب جنگچیلری اۉلدیریلدی و یاره‌لندی. اگر افغانستان حکومتی منطقه و دنیا دولتلری نینگ اجرا اېتووچی کفالتی بیلن انیق و ایشلب چیقیلگن سیاستیگه اېگه بۉلمه‌سه؛ آتش‌کېسیم طالبلر اوچون اوچته اساسي امکانیتنی تقدیم اېته‌دی.
بیرینچیدن، طالبلر سۉنگگی جنگلرده جدّي ضرر کۉرگن، اۉزلری نینگ شکستلنگن جنگاور مو‌ترلرینی قَیته تیکلیدیلر. پاکستان کسلخانه‌لری و قبرستانلری یاره‌دارلر و اۉلیکلرگه تۉلگن دېب ایتیلگن و طالبلر جنگچیلری نینگ جسدلری شو قدَر کتّه‌کی، اولر گروه روحیتینی پست توتیش اوچون بیر کېچه‌ده کۉمِیلگن.
طالبان نینگ بیراعضاسی ني رسانه‌لرگه ایتیشیچه، افغانستان-پاکستان چېگره‌سیده‌گی قبرستانلر جسدلرگه تۉلگن و او اېرده کونیگه یوزلب آدملر کۉمِیلماقده. اوچ‌آی‌لیک آتش‌کیسیم، اگر اۉرنه‌تیلسه،طالبن‌گه یاره‌دارلرنی دوالشگه و طالبان نینگ جنگاور ماشینی‌نی ترمیملشگه یاردم بېریشی ممکن. پاکستان حربي استرتیژیستلری هم آتش‌کیسیم اورنتیلیشی‌گه راضی بۉلیشگنگه اۉخشه‌یدی، چونکه طالبانگه یقین منبعلر عامه‌وي اخبارات واسطه‌لریده طالبان نینگ اوروش موشینی جنگ و هوا هجوملری نتیجه‌سیده جدّي ضرر کۉرگنلیگینی بیر نېچه بار ایتیشگن.
ایکّینچیسی،۷۰۰۰ طالب محبوسلری نینگ قویب‌‌یوباریلیشی حقیده افغانستان حکومتی هنوزگچه محبوسلرنی آزاد قیلمسلیکنی تاکیدلشماقده. چونکه یېتّی مینگ ینگی جنگچی طالبان نینگ شکست‌گه اوچره‌گن جنگ ماشینی نی قیته تیکله‌ی آله‌دی. امریکا نینگ افغانستانده‌گی تینچلیک بۉییچه نماینده‌سي زلمی‌خلیل‌زاد، لطف‌الله نجقی‌زاده‌بیلن صحبت‌ده، محبوسلرنی آزاد قیلیش دوحه کېلیشوویگه کیریتیلگن و کېلیشیلگن دېب ایتکندی.
اېندی طالبان اوچ آیلیک صلحگه راضی بۉلگنلیگی سببلی، اولر قۉییب یوباریلیش گه اۉخشه‌یدی. اوشبو کوچلر نینگ طالبان حربي توزیلمه‌سیده قَیته پیدا بۉلیشی کېله‌جکده و افغانستانده‌گی اوروشگه جدّي تهدید ساله‌دی. حاضرگی شرایطده آتش‌کیسیم قنچه‌لیک مهم بۉلسه، اوشه میران‌گه طالبان محبوسلرینی قماقدن آزاد اېتیلیشی اوروشنی اوج آلیشی خوفینی آشیرییب و طالباننی جنگ میدانیده کۉپراق زۉرآورلیک کۉرسه‌تیشگه اونده‌شی ممکن.
طالبان اوچون مساعد ایته‌یاتکان اوچینچی فرصت‌ایسه؛ شِمال، غربي و جَنوبده‌گی ییریک و سېردرآمد بندرلنگه اول نینگ حاکمیتی دیر. طالبلر اوچ آی مدتیده اوشبو منبعلردن بې‌ملال طعاملنیب، سیاسي-حربي توزیلمه‌لرینی مستحکم‌لشه‌دیلر. اوشبو بندرلر اوشه اندازه گه چه که افغانستان حکومتی نینگ اقتصادیاتیگه ضرر یتکزه‌دی، اوشنچه‌هم طالبان نینگ اوروش اقتصادیاتی کوچیتیره‌دی.
بو موضوع طالبان حربي قوماندانلری اوچون جوده مهم‌دیر. اوشبو پول بیلن طالبلر اۉز حربي کوچلرینی سه‌قلب قالیشلری و، البته، کۉپه‌یتیریشی ممکن.
طالبان نینگ آتش‌کیسیم اوچون اوشبو اوچ مهم امکانیت آلدیده؛ افغانستان حکومتی طالبان و خلق‌ارا هم‌جمعیت و افغانستان نینگ اوروشیده اشتراک اېته‌یاتگن دولتلردن اوشبو صلح بیتیمی افغانستانده‌گی حاکمیت کېله‌جگی اوچون سیاسي کېلیشوو و سیاسي یۉنه‌لیش و عدالتلی کۉزگو بۉلیشی ضرورتی‌گه ضمانت بېریشی کېرک. اگر طالبان تامانیدن بونده‌ی کفالت بۉلمه‌سه؛ آتش‌کېسیم دن سونگی کونلر نینگ تصویری جوده خوفلی بولیشی ممکن.
طالبان قوتلرینی قیته تیکلش، یاره‌دارلرنی دوالش و یتی مینگ تازه‌نفس جنگچیلرینی اوروش میدانلریده حضوری بیلن اوز حربی کوچی‌ني نمایش ایتیریب و افعانستان ده اوروش اوتی‌ني شدت لنتیریب شبهه سیز بو الاو‌ده افعانستان خلقی نینگ بار و یوقی نابود بولیشی ممکن.
بونده‌ی کفالتسیز اوچ آیلیک آتش‌کیسیم اوچون جوده کۉپ امتیازلر بېریش طالبلرگه یوتقزیشنی انگله‌ته‌دی و افغانستان رهبرلری اوچون منطقي یاکه سیاسي اساسگه اېگه اېمس.
ایکّینچی مهم مسأله – طالبان بیلن سیاسي کېلیشووگه اېریشیلگن تقدیرده چېت اېلّیک جنگچیلر نینگ کېله‌جگی اوچون عملي کفالتی موضوع سي دیر.. طالبلر سایبانی آستیده حربی فعالیت بیلن شغللنه‌یاتگان مینگلی خارجي جنگچیلر افغانستان تمل زیربنالرینی یۉق قیلیشده مهم رۉل اۉینه‌گن. اولر نیمه قیله‌دیلر و سیاسي کېلیشوو نتیجه‌سیده تیزیمده اولر نینگ اۉرنی قنده‌ی؟
اولر اۉز مملکتلریگه تسلیم بېریله‌دیمی؟ طالبلر اولر بیلن علاقه‌لرنی اوزیشی ممکنمی؟ طالبان اولرنی ایشدن بۉشه‌تیشگه قادرمی؟ سیاسي کېلیشوو نتیجه‌سیده حکومت اوچون بو ساحه‌ده قنده‌ی خوف توغدیره‌دی؟ افغانستان و اونینگ خلقی بیلن علاقه‌سی یاکه مجبوريه‌تی بۉلمه‌گن مینگلب اساسسیز خلق‌ارا جنگچیلر بارلیگی؛ بو طالبانگه قرشی اېنگ کتّه تهدیدلردن بیری بۉلیشی ممکن.
طالبانگه اوچ مهم امتیاز بېریش عوضیگه اوشبو ایککی موضوع باره‌سیده ضمانت آلیش دوحه دن پاکستان گه بارتکان افعانستان رهبری لری نینگ دستلبکی طلب لری بولیشی لازم. هرچند آتش‌کیسیم نی بو شرط لر بیلن قبول قیلیش افغانستان حکومتی و خلق‌ارا هم‌جمعیت اوچون قیینت دیر اما اگر افعانستاندولتیو جهان جماعه‌سي، طالبلر طلب قیلگن شرطلر نی قبول قیلیش بیلن کیرکلی ضمانت لرنی آلیشلری لازم. چونکه بوندای بولمگنده آتش‌کیسیم اۉزی کتّه معماگه ایلنیشی ممکن.
طالبانگه توشینتیریش کیرک که افغانستان ني کوچ و اوروش آرقلی ایگللب آلیش ناممکن دیر. کورینیشی دن کېره‌کلی ضمانتلر بۉلمه‌گن تقدیرده، اولر اوچ آیدن سۉنگ هجوملرینی کېنگه‌یتیریب، ینگیچه یاندشوو بیلن اوروش آلاوینی یاقیب یوباریش‌گه اۉخشه‌یدی. شبهه سیزربو اوروش اوتی افغانستان، خلق و طالبان نینگ اۉزینی هم کلیدی‌کویدیریب و مملکت دهشتلی و هلاکتلی کونلرنی باشدن کیچیریشی ممکن.
