کرونا اېپیدېمی‌سی، دولت و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لرنینگ بې‌فرقلیگی
neshananews
22 June 2021افغانستانده کروناویروس ترقه‌لیشی نینگ بیرینچی تۉلقینیده دولت نینگ اعتبار و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری تشویقاتی شو قدَر کېنگ ترقه‌لدیکی، حتا جمهور رییس بیرینچی اۉرین‌باسری هم بو کسللیک‌گه قرشی کوره‌شده قتنشدی و برچه دولت اداره‌لری کسللیک ترقه‌لیشی نینگ آلدینی آلیش اوچون بیل‌باغله‌دیلر. باشقه تاماندن، تلویزیون‌لر، رادیولر و باسمه عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری، شونینگدېک، اوشبو خوفلی کسللیککه قرشی کوره‌شده افغانستان نینگ ینگی پیدا بۉلگن دېموکراسیسی نینگ تۉرتینچی اوستونی صفتیده خلق و حکومتگه یاردم بېریش اوچون اۉزلری نینگ اوشبو یۉنه‌لیشده‌گی فعالیتی نینگ کتّه قِسمینی بووتوغریده مرکزلشتیردیلر. سیاست، مدنیت و جهان اقتصادیات میکانیزملرینی اۉزگرتیرگن و شو طریقه‌ده بشری آلدین‌دن کوریب بۉلمه‌یدیگن بیر دورگه آلیب کېلگن بو کسللیک بو سوال‌ني ت غدیری که کرونا انسانیت کېله‌جگی اوچون نیمه قیله‌دی؟ حاضرگه‌قدر بو سوال‌گه هیچ‌بیر قانعقرلی جواب تاپیلمگن.
اما کرونا اېپیدېمی‌سی نینگ اوچینچی تۉلقینی، اوته خوفلی و اۉلیم‌لی بولگنی یقال معلوم بولسه‌ده لیکن افغانستان دولتی و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری بونگه کمراق اعتبار بېرگن. اوشبو کسللیککه قرشی کوره‌شیش اوچون افغانستان ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگی و افغانستان نینگ برقرار ساغلیقنی سه‌قلش تیزیمیدن باشقه بیران بیر تشکیلات بو ایپیدیمی‌گه قرشی کورش مسوولیتی‌ني اوز ضممه‌سیگه آلیمی جوابگر هم اېمس. اوشبو کسللیک سبب اۉلگنلر سانی حیرتلنرلی. ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگی هر کونی ۱۰۰ دن آرتیق آدم کرونا ویروسی کسللیگی طفیلی وفات اېته‌دی دیگن. بولر فقط ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگیگه بېریلگن رسمي رقملر دیر. اما نارهسمي حسابات معلوماتلریگه قره‌گنده انچه یوقاری و هر کونی افغانستانده بو کسللیکدن ۳۰۰ گه یقین آدم وفات اېتیشی ممکن. افغانستان رقمسیز اولکه‌دیر، چونکه بو مملکتده رسمي و انیق رقم و حسابات یۉق.
افغانستانده کسللیک نینگ اوچینچی تۉلقینی پیدا بۉلیشیگه دولت و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری نینگ اعتبار بېرمسلیک سببلریدن بیری بو اېترلی بودجه نینگ اېتیشمسلیگی یاکه ایچکی سۉزلر بیلن ایتگنده، ” کرونانینگ اوچینچی تۉلقینی نینگ پول اېتیشمسلیگی” ” بولسه کیرک. ویروس نینگ بیرینچی تۉلقینیده کرونانی باشقه‌ریش اوچون کتّه بودجه موجود اېدی و شو نینگ اوچون همه‌سی کروناگه قرشی کوره‌شیش اوچون یېنگلرینی اۉستیریشکندیلر. درحقیقت، چۉنتکلرینی تۉلدیریش اوچون اولر نینگ یېنگلری اۉره‌لگن و کروناگه قرشی کورش اوچون اېمس. شو نینگ اوچون ویروس نینگ بیرینچی تۉلقینیده یوزلب میلیون افغانی حیف و میل بولدی و اخبارات واسطه‌لرنی راپورلریگه کوره کروناگه اجرتیلگن مبلغ‌لر بیرقطار آدملر جونته‌گی‌گه کیردی. گرچه حکومت بیر نېچه کیشینی محکمه قیلگن بۉلسه-ده،، چونکه یوقاری لوازملی رسمیلر بو توغریده دخلدار ایدیلر شونی اوچون حکومت اساسن سکوت سقله‌دی.
عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری هم کروناگه قرشی کوره‌ش اوچون مبلغ یېترلیچه اېمسلیگی سببلی بو باره‌ده ترعیباتلرینی کمیتیردیلر. افغانستانده‌گی اکثریت عامه‌وي اخبارات واسطه‌لریده تجارت و فایده آلیش اوچون یاندشوو موجود. مادّي منفعتلر و یېترلی پول بۉلمه‌سه، اولر ترغیبات موضوع‌لرگه اونچه‌لیک قیزیق‌میدیلر.
کرونا ترقه‌لیشی نینگ بیرینچی تۉلقینیده حکومت عامه‌وي اخبارات واسطه‌لریگه کتّه مقدارده‌گی مبلغ اجره‌تدی. اما بو سفر ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگیده عامه‌وي اخبارات واسطه‌لرینی دخلدار قیلیش اوچون یېترلی مبلغ یۉق اجرتیلمگن. ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگی و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری نینگ کرونا اېپیدېمیسیگه قرشی کوره‌شده‌گی همکارلیگی اوشبو قیین و چرچه‌تاکنون کورش‌ده بیر اساسي پرنسیپ دیر. حاضر اېسه مملکت نینگ سېردرآمد اخبارات واسطه‌لری ساغلیقنی سه‌قلش ساحه‌سی و افغانستان خلقینی یالغیز قالدیرگن. کارانه نینگ اوچینچی تۉلقینی نینگ عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری‌آرقلی یاریتیلیشی جوده کیچیک و آز دیر و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری بو مهم مسأله‌گه اهمیت بېرمه‌یدیلر. اېندی بو کرونا تۉلقینی جوده خوفلی و جوده مهم بۉلیب، آدملرنی واهمه و قورقوگه سالگن.
مملکت ساغلیقنی سه‌قلش ساحه‌سی مستحکم پای‌دېوارگه اېگه بۉلمه‌گن حالده، ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگی بېمارلر اوچون یاتاقخانه‌لر، دوالنیش اوچون دارو-درمان، تجربه‌لی و پروفیشنل خادملر کمچیلیگی و آکسیجن اېتیشمسلیگیدن قیینه‌له‌یاتگن بۉلسه، حکومت، عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری ، مدني جماعه تشکیلاتلری و دین علمالری، ساغلیقنی سه‌قلش ملازملری بیلن اېلکه‌مه-اېلکه کورشیب باریشلری کېره‌ک. عکس حالده، کرونا حلی هم فلاکتلی ایپیدیمی‌گه ایلنیب، هر کونی یوزلب قربانلرنی آلیب کېته‌یاتگن بۉلسه-ده، کرونا انسانی فاجعه و حتا جهان هم‌جمعیت تشکیلاتلری هم نظارت قیله آلمه‌یدیگن فاجعه توغدیریشی ممکن .
ساغلیقنی سه‌قلش وزیرلیگی سرپرستي وحید مجروح یقینده افغانستانده کسللیک نینگ په‌سه‌ییش علامتلری کورینمس‌لیگی و کسللیک حلی هم کېنگ ترقه‌لگنلیگینی اعلان قیلدی. افغانستانده قرنتین مدتی اوزه‌یتیریلیشی و کسللیک بیلن کوره‌شیش اوچون ینگی چاره‌لر کۉریلیشی احتمالدن خالی اېمس. اما بو اېچیملر خلق، دولت و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری نینگ همکارلیگیسیز کتّه ثمره بېرمه‌یدی. بیراق، بو آره‌ده آدملر نینگ نقاب کيیشی، وقایه‌ني جدي توتیش رۉلی و عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری نینگ اهالی‌گه معلومات یتکزیش فعالیتی جوده مهم و ثمره‌لی دیر.
شو سببلی، قربانلر سانینی کمیتیریش و افغانستاندن کرونا نینگ اوچینچی تۉلقینینی یۉق قیلیش اوجون دولت اداره‌لری، عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری و اهالی ویروسی نینگ اوچینچی تۉلقینیگه جدّي یانداشیشلری کېره‌ک، عکس حالده، اهالی‌نینگ کرونا اېپیدېمیسیگه بې‌پروالیگ مملکت‌نی ینه بیر فلاکتگه آلیب کېلیشی ممکن.
