طلاتپه دو

بی‌توجهی دولت به مکان‌های باستانی؛ طلاتپه به لانۀ موش‌های دشتی بدل شده است

محمدجان آریا

03 March 2021

شماری از نویسنده‌گان و کنش‌گران اجتماعی از تخریب و نابودی محل کشف گنجینۀ باختر در شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان نگران هستند. آنان می‌گویند که طلاتپه محل کشف گنجینۀ باختر به لانۀ موش‌های دشتی بدل شده است. این محل در پنج کیلومتری شمال‌شرق شهر شبرغان موقعیت دارد و در سال‌های پسین بارها مورد حفاری و کندن‌کاری‌های خودسرانه قرار گرفته است.

سید محمد عابدی، نویسندۀ کتاب «طلاتپه در آینۀ تاریخ» در صحبت با خبرگزاری نشانه می‌گوید که او تحقیق مفصلی راجع به محل کشف طلاتپه انجام داده است. به سخن آقای عابدی، در سال 1357 خورشیدی شش قبر یک خانوادۀ شاهی از سوی باستان‌شناسان در این محل کشف شده است. پیکرهای خفته در این گورها مملو از طلا و جواهرات بوده است. سرانجام حفاری در این محل به دلیل آغاز جنگ‌های داخلی متوقف شد و حکومت‌های وقت هیچ توجهی به طلاتپه نکردند.

این نویسنده احتمال می‌دهد که گنجینه‌های بیش‌تری در گورهای دیگری در این محل نیز وجود دارند. او اضافه می‌کند که مردم در این ساحه به کندن‌کارهای خودسرانه دست می‌زنند و دولت در حفاظت از این محل کوتاهی می‌کند. آقای عابدی می‌افزاید که او به‌ عنوان نویسندۀ کتاب «طلاتپه در آینۀ تاریخ» بارها نگرانی خود را مبنی بر نابودی ناحیۀ طلاتپه با حکومت محلی و ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت جوزجان در میان گذاشته است. به سخن او، تاکنون هیچ توجهی از سوی دولت نسبت به ساخت دیوار دوره‌یی این محل صورت نگرفته است.

در همین‌حال، علی‌شیر انتظار، فعال مدنی در ولایت جوزجان نیز می‌گوید که محل کشف گنجینۀ باختر با تهدید فروپاشی کامل قرار دارد. او توضیح می‌دهد که این محل به لانۀ موش‌های دشتی بدل شده است. آقای انتظار علاوه می‌کند که وزارت اطلاعات و فرهنگ باید یک مقدار بودجۀ به ‌دست ‌آمده از نمایش‌ گنجینۀ باختر را هزینۀ ساخت‌وساز محل طلاتپه کند. در کنار آقای انتظار، فعالان مدنی و فرهنگی دیگری در ولایت جوزجان نیز خواهان تثبیت محدودۀ طلاتپه، ساخت دیوار دوره‌یی این محل و همچنان خواهان ساخت یک موزیم در محل کشف گنجینۀ باختر هستند.

این در حالی است که بر بنیاد گزارش دولت، این گنجینه نزدیک به سه ماه پیش با سودمندی بیش از ۳۰۰ میلیون افغانی از نمایش در کشورهای خارجی به کشور برگردانده شده است. چندی پیش نیز بحث جدی میان مجلس نماینده‌گان و ارگ روی چگونه‌گی نگه‌داری این گنجینه به میان آمد. تا جایی که میر رحمان رحمانی، رییس مجلس نماینده‌گان کشور نگرانی‌اش را نسبت به تاراج و قاچاق این گنجینۀ بزرگ به بیرون از کشور مطرح کرد. آقای رحمانی در هشتم دلو امسال خواستار انتقال و نگه‌داری این گنجینه در یکی از کشورهای معتبر جهان شد. در پی این سخنان آقای رحمانی، بانک مرکزی کشور گنجینۀ طلاتپه یا گنجینۀ باختر را در ارگ ریاست جمهوری به نمایش گذاشت. گنجینۀ طلاتپه یکی از پنج‌ گنجینۀ بزرگ طلای جهان است.

با این حال، احمد حسین احمدپور، رییس ادارۀ اطلاعات و فرهنگ در ولایت جوزجان کم‌توجهی و ناتوانی این اداره را در قسمت حفظ و نگه‌داری محل طلاتپه می‌پذیرد و می‌گوید که ریاست اطلاعات و فرهنگ به زودی کارهای اساسی را برای حفاظت از محل طلاتپه روی دست خواهد گرفت. آقای احمدپور خاطرنشان می‌سازد که در گام نخست آنان با همکاری وزارت اطلاعات و فرهنگ یک دیوار دوره‌یی را در محل کشف گنجینۀ باختر در شهر شبرغان اعمار می‌کنند.

رییس ادارۀ اطلاعات و فرهنگ در جوزجان خاطرنشان می‌سازد که محل کشف طلاتپه به کاوش‌های بیش‌تری نیاز دارد. آقای احمدپور تأکید می‌ورزد که ولایت جوزجان ظرفیت نگه‌داری از آثار باستانی و حفاظت از مکان‌های تاریخی را دارد. آقای احمد‌پور توضیح می‌دهد که او نگرانی خود را نسبت به تخریب محل طلاتپه با وزارت اطلاعات و فرهنگ در میان گذاشته است.

گنجینۀ باختر حدود ۴۲ سال پیش در نواحی موسوم به طلاتپه از مربوطات شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان کشف شد. این گنجینه شامل بیش از ۲۰ هزار و ۶۰۰ قطعۀ طلا، نقره و عاج فیل است. گنجینۀ باختر از دورۀ فرمانروایی کوشانی‌ها و اشکانیان به ‌جامانده است. بنابر روایت‌های تاریخی، فرمان‌روایان کوشانی و اشکانی پیکرهای مرده‌گان خود را با مقداری از جواهرات به خاک دفن می‌کردند. در حال حاضر گنجینۀ باختر یکی از پشتوانه‌های پول دولت افغانستان نیز دانسته می‌شود.