سوالگرلیک کابل شهریده سونگی نیچه ییل جریانیده بیر درآمدلی ایش و کسب گه ایلنگن. « تگدی » یا « گدایی» سوزینی معناسی کوچسیزلیک و حاجتمندلیک دیر و گدا یا سوالگر، ایش قیلیش کوچ گه ایگه بولمگن یا بو کوچ نی قولدن بیرگن کیشی گه ایشلتیله دی. البته بو معنا یالغیز افغانستان ده شونقه ایشلتیلیشی ممکن.

 اصل ده سوالگرلیک، قشاقلیک دن ایککی آدیم ایلگری دیر و شونینگ دیک سوالگرلیک مدنیتی هم کمبغل لیک مدنیتی دن کوره ایککی آدیم ایلگری راق دیر.کابل ده‌گی سوالگرلرایشی، شرم و اویت دن بوش دیر. بو نامعقول کسب یا ایش حاضرچه بیریخشی درآمدلی منبع گه ایلنگن.

کمبغل لیک معناسی و مدنیتی باره سیده کوپ یازوچی لر اوزنظرلرینی اظهار ایتکن لر. اما ایلک بارامریکالیک یاوزچی «اسکارلوییس» ۱۹۵۹ میلادی ییل ده « بیش عایله » ناملی کتابی ده کمبغل لیک مدنیتی و مفهومی حقیده به تفصیل سوز یورتکن. اوندن سونگ کمبغل لیک مفهومی باشقه یازوچی لریازولریگه عکس ایتیریلدی.مایکل هرینگتون هم ۱۹۶۱ میلادی ییل ده « باشقه بیرامریکا» ناملی کتابی ده بو مفهوم نی به تکرار ایشلتدی. مایکل جنابلری نینگ بوکتابی سونگی ییل لرده کمبغلیک و قشاقلیک گه قرشی کورش ده یخشی ثمره وننتیجه بیردی.

 ایندی بو مقاله ده  اورته گه قویله یاتکان خلاصه موضوع کابل ده کمبغلیک بیلن بیواسطه علاقه ده بولگن « سوالگرلیک مدنیتی» قندای کیچیشی حقیده دیر.هرچند سوالگرلیک کمبغلیک دن ایلدیزآلگن اما قندای بو ایککی مفهوم بیرقطار اهالی اوچون بیرفرهنگی وکونده لیک حیات نینگ عادی ایشی گه ایلنگن. بو ایش گه زمینه یرتکن ایریم عامل لرنی قویده‌گیچه ایسلته میز. اسکار لوییس کمبغللیک مدنیتی ناملی مقاله سیده اولکه ده‌گی آلتی عامل نی بوتوغریده ذکر قیلیب شندای اولکه لرده کمبغل لیک شرایطی اورته کیله دی دیب ایتکن:

۱ـ نقدی معاله لرگه اساسلنتیریلگن اقتصاد، یعنی مزد اوچون ایش و منفعت اوچون ایشلب چیقاریش.

۲ـ مخصوص فن ومهارت لرگه ایگه بولمگن کیشی لرگه کتته و دوام لی مقیاس ده ایش یوق لیگی.

۳ـ  مزد میزانی پس ایکنی.

۴ـ درآمد لری آز بولگن اهالی قیینتچلیک لرینی برطرف ایتیش اوچون، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی تشکیلات لر یوق لیگی.

۵ـ بیرتمان له مه علاقه اورنیده ایککی تمان له مه علاقه موجودیتی.

۶ـ  ثروت وبای لیگ لیک قدیرت لرینی ترغیب ایتوچی حاکم طبقه نی تفکری. آدم لر تریک لیگی سطحی قویی بولگنی سبب و عامل نی آدم لرنینگ قابلیت سیزلیک و استعدادسیزلیکی گه باغلیق بلیش.

 درآمد سطحی پس بولگنی ، دایمی ایش یوق لیگی، سوادسیزلیک سطحی بلند بولگنی، مردم قینتچلیک لری و ضرورتلرینی برطرف ایتوچی اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی تشکیلات لر یوق لیگی، کابل ده‌گی سوالگر جماعه سی شکللنیشی ده دخلدار بولگن موضوع لردیر. باشقه ولایت لردن ناتینچلیک و ناقرارلیک سبب کین مقیاس ده‌گی مهاجر و آواره لرنی کابل ده باش پناه آلگنی، باشقه بیرمهم عامل دیرکه سوالگر صفی نی کابل ده اوزیتیرگن. سوالگرلیک کوپیشی گه سبب بولگن ینه بیرمهم عامل اوروشده قربان کیشی لرعایله لری کوپ لیگی دیر. عموما آلگن بو عایله لراعضالری سانی یتی کیشی دن آز ایمس. افغانستان ده عموما تورموش اورتاق لر تورت یا بیش فرزند گه قناعت قیلمی دیلر. هرچند عایله آنه سی نی درآمد صفردیر و عایله آته سی هم عموما ایش سیز وایشی بولگنده هم درآمد اوته پس دیراما بونگه قره مسدن بو آته و آنه کوپ فرزندلی بولیش نی استی دیلر. کابل شهریده سوالگرلیک قیله یاتکان اکثرعیاللر، باله لری آته سی نی عالم دن اوتکنی و فرزندلری یتیم قالگنی نی بو ایش گه یوزکیلتیرگنی نی اصلی سببی دیدیلر. کمبغل لیک بیر اجتماعی و جهانی پدیده اوله راق دایم حکومت لر و اجتماعی و اقتصادی تشکیلات لر تمانیدن بحث بولیب کیلگن. اما سوالگرلیک فاجعه سی کمبغللیک بیر مدنی و اجتماعی ایش گه ایلنگن تقدیر ده باشلنه دی. تریکلیک نینگ بو شیوه یا طریقه سی کین گی نسل لرگه انتقال تاپه دی و باره باره بیر نامعقول اما معمول مدنیت گه ایلنه دی.

نیچه ییل آلدین « گام موسسه » سیده خیابانی باله لراوچون ایشلشردیم. همکارلریم ایرته لب دن شام گه چه خیابان لر چکه سیده اولتیریب قولی نی یولوچی لرگه تمان اوزتکن یوزلب یاش قیزلر بیلن یوزمه یوز بولی دیلر.گام موسسه سی بو قیزلرعایله لری بیلن صحبتلشدی و هر آی ده بیرمعین آی لیک بو قیزلر عایله سیگه تعین قیلیب و بو قیزلر عایله لریدن طلب ایتی که سوالگرلیک اورنیده قیزلرنی تعلیم آلیش گه رخصت بیرسین. بیزنینگ بو بوقیزلراوچون بو ایشی میز، یخشی بیر اوزگریش ایدی. اما بو حرکت دن ایککی هفته اوتگچ بو قیزلرقیته اوشه خیابان لرده سوالگرلیک قلیش گه یوز کیلتیردیلر.بوقیزلرآنه لری، سوالگرلیک دن حاصل بوله یاتکان مبلغ موسسه تمانیدن نظرگه آلینگن مبلغ دن نیچه برابر کوپ بولگنی نی مثال کیلتیریب دیدی:« بو بیزنینگ حقیقی حیاتی میزدیر، بیرکیشی دولت دن نان تاپه دی و ینه بیری هم دولت خادم وملازمی دن.»  بو حقیقت نی اورته گه قویش دن مقصد شو که بیرقطار عایله لر سوالگرلیک نی بیر دایمی ایش اوله راق تن آلگن لر و حیاتلرینی اوزگرتیریش اوچون هیچ قندای امیدلری یوق و هیچ وقت هم بو توغریده سعی و حرکت قیلمگن لر. کابل سوالگرلری بو کسب لرینی اوزگرتیریشی اوچون فکر قلیش اورنیده بو ایش آرقلی قندای قلیب درآمد لرینی کوپیتیریش ده هرکون ینگی ریجه چیزه دیلر.اولر بیله دیلرکه کابل شهری نینگ قیسی جاده وخیابانی دن یخشی درآمد حاصل بوله دی و قیسی وقت و ساعت ده خیابان لرگوجوم راق بولیب درآمدلری میزانی کوپیشی ممکن. بو سوالگرلر بو خصوص ده یخشی تجربه کسب ایتکن لر.

کابل سوالگرلری نینگ ظاهری کورینیشی فرقلی دیر. هرکیم اولرنی کورسه، سوالگرایکنی نی بیله دی. ظاهری شکل دن ایرکک لرینی سقاللری اوسگن، یوزلری کیرو قرا و اوچ وقت نان پزلیک لرمقابلی ده صف تارتیب نان پز و مشتری لرگه معصومیت بیلن باقیب قول اوزه ته دیلر. کابل سوالگرلریدن ینه بیر قسمی نی عیاللر تشکیل بیره دی. بو عیالر عموما کوک چادر کیه دیلرو بیر یا ایککی چقلاق بیلن ییرگه اولتیره دیلر( قار یاغسه یا یامغیر مهم ایمس) اولر بو حالت نی چیدیدیلر، حتی اینگ یمان احوالده بو چقلاق لرآوازی نی هیچ کیم تینگله می دی. بو سوالگرنی فقط بیر ایشی معلوم که اولر گدا دیر اما یوزلرنی هیچ کیم گه کورستمیدلر.

باشقه بیرتور سوالگرلرکه سونگی ییل لرده سان لری هم کوپیگن، تورلی طریقه بیلن سوالگرلیک قیله یاتکان باله لردیر.مین شخصا ایریم باله لربیلن اوچرشدیم که مردم دقت نی اوزلریگه جلب ایتیش اوچون اون دن کوپ راق طریقه دن استفاده قیله دیلر. بو طریقه لرنی قندای و قییردن اورگنگنلری علاحیده بحث دیر. بو سوالگرلردن باشقه گروهی که اوته مهارتلی دیر، کوچه لرده ختم قران قیلش ،مسجد و مدرسه قوریش اوچون مردم نینگ اویلریگه مراجعه ایتیب و دین دارلیک و اسلام گه خدمت قیلیش اکتی نی کورستیب مردم پول آله دیلر، هرچند بو گروه سانی آز دیر اما کابل سوالگرلری جماعه سیدن بیر قسمی حسابلندی.

  شبهه سیز کابل بلند بنا لر و آچ اهالی شهری دیر. امریکا لیک اولکه شناس و یازوچی اسکارلوییس اشاره قیلگن اولکه ده‌گی حاکم سرمایه دارلیک، بوندای حالت ده مهم رول گه ایگه دیر، اما سوالگرلیک فاجعه سی بونچه لیک چوقرکه اکثر سوالگرلر، بو کسب آرقلی پول تاپیش نی اوزحیاتلری نینگ اجرلمس قسمی بیلیب و هیچ قچان اوز وضعیت لرینی اوزگرتیریش ده تفکر و اندیشه قیلمیدلر.

 بوندای عایله لرده دنیاگه کیلیب اوسه یاتکان باله لرهم، حیات نینگ حقیقتی شوندای ایکنی نی قبول قیلگنلر، یعنی بیرقطار مردم پولدار و باشقه بیرقطاری کمبغل بولیش لری شرط. تینگیری تعالی یا طبعیت بیرقطار مردم گه موتر، اوی و تینچ حیات مهیا ایتکن و عکسینچه باشقه بیرقطار آدم لرگه هیچ نرسه بیرمگن. بو باله لرنینگ ذهن و روح لری،عایله لری یول یوروقی نی دوام ایتیریب و دایم سوالگرلیک آرقلی حیات کیچیریش طریقه سی نی قبول قیلگن و شبهه سیز حیات لری شو خصوصیت دن عبارت ایکنی نی تن آلگن لر.