حدود یک سده پس از روی صحنه رفتن نخستین نمایش‌نامۀ تیاتر در هرات، آوار سقفِ فروریختۀ ساختمان تیاتر هرات هنوز بر قلب‌های دردمند اهالی این هنر سنگینی می‌کند. در روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ خورشیدی اهالی هنر هرات بر ویرانه‌های ساختمان تیاتری که با بیل‌های آهنین شهرداری به مخروبه بدل شد، گریستند. تیاتر هرات نیز همین گونه به سرنوشت سالون سینمای این شهر دچار شد.

در آن روزهایی که هنرمندان این ولایت با همۀ وجود تلاش می‌کردند تا تِرَک‌های کوچک دیوارهای ساختمان قدیمی تیاتر هرات را با مُشتی از گچ و ظرف کوچکی از رنگ پنهان کنند، تصور این را هم نمی‌کردند که روزی همۀ سقف و دیوارهای این ساختمان یکجا بر سر این هنر آوار می‌شود و تا چند سال دیگر جایی برای اجرای برنامه‌های خود نخواهند داشت.

در یکی از روزهای غم‌انگیز سال 1394 خورشیدی سقف رویاهای هنرمندان تیاتر هرات با خشت‌های این ساختمان فروریخت و از آن روز، قامت خمیدۀ هنرمندان تیاتر هرات دوباره راست نشد. پنج سال پیش با وجود اعتراض هنرمندان و ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات، شهرداری این ولایت تنها ساختمان اجرای نمایشنامه‌های تیاتر هرات را ویران کرد، اما وعده داد تا به جای ساختمان ویران شده، سالون دیگری با امکانات بهتری بنا خواهد کرد. وعده‌یی که پس از پنج سال تاکنون هیچ جامۀ عمل بر تن نکرده است. البته تخریب این ساختمان بخشی از اجرای برنامۀ گسترش شهری بوده است که در آن خیابان مرکزی هرات وسعت بیش‌تری پیدا کرد.

فرهنگیان هرات آن روز اقدام شهرداری را برابر با کاری خواندند که طالبان با سینمای هرات کردند. سینمایی که از سوی طالبان تخریب و به جای آن مسجد اعمار شد و پس از آن اهالی هرات دیگر نشستن بر چوکی‌های سینما را تجربه نکردند. اکنون شماری از هنرمندان در هرات نسبت به ادامۀ بی‌توجهی مقام‌های مسوول در امر اعمار دوبارۀ ساختمان این تیاتر انتقاد دارند. این هنرمندان می‌گویند که تعلل وزارت اطلاعات و فرهنگ برای اعمار دوبارۀ تیاتر هرات سبب شده است تا غبار فراموشی بر چهرۀ این هنر با سابقه در هرات، بنشیند.

فریدون فکوری، مدیر تیاتر هرات می‌گوید که هنرمندان هرات هرچند ظرف پنج سال پسین تلاش کرده‌اند با اجرای برنامه‌های متفاوت در مناسبت‌های مختلف، این هنر را  تا حدودی در خاطر مردم زنده نگهدارند، اما داشتن یک سالون مجهز در هرات برای هنرمندان این شهر تبدیل به آرزویی دست نیافتنی شده است.

هنرمندان تیاتر هرات نیز بر این باورند که نمی‌شود به وعده‌های میان‌تهی مسوولان دولتی دل بست. غلام فاروق سرخوش از بازیگران شناخته شدۀ تیاتر و سینما در هرات می‌گوید هر وزیر و مسوول دولتی در کشور به سهم خودش وعدۀ اعمار دوبارۀ این ساختمان را داده است، اما هیچ خبری از اجرایی شدن آن نیست.

اکنون مخروبه‌های ساختمان تیاتر هرات به محل تجمع معتادانی بدل شده است که از آوار آن برای خود سرپناه‌های موقت ساخته‌اند. در سال‌هایی که هنر در همۀ ابعاد آن زیر سایۀ جنگ و فقر حاکم بر کشور روز به روز در حال فراموشی بود، هنرمندان هرات تلاش‌های بی‌وقفه‌یی را برای رونق آن به خرج داده‌اند. هنرمندان هرات در دو دهۀ پسین ده‌ها نمایش‌نامه و پارچه‌های تمثیلی را در جای جای این شهر به ویژه در سالون تیاتر هرات اجرا کردند تا نفس دوباره‌یی به هنر نمایشی بخشند.

افزون بر این چالش‌ها، هنرهای نمایشی از جمله تیاتر و سینما در این شهر دشمنان دیگری نیز دارند. دشمنانی که گاهی در قالب طالبان ظهور می‌کنند و ساختمان سینما را تخریب می‌کنند و گاهی در پشت مواضع دینی و مذهبی با گشایش دوبارۀ سینمای این شهر مخالفت می‌کنند. سال گذشته سیدمحمد شیرزادی، رییس پیشین ادارۀ حج و اوقاف هرات اعلان کرد که با ساخت سینما در این شهر کاملاً مخالف است و سینما عاملی است برای آن چه از نظر او ترویج فحشا عنوان می‌شود. اکنون اما رییس برحال حج و اوقاف هرات نظر میانه‌روی نسبت به فعالیت سینما و تیاتر در این شهر دارد.

عبدالخالق حقانی می‌گوید که از نظر او منافاتی میان احکام دینی و فعالیت سینما و تیاتر در صورتی که از آن استفاده درست صورت گیرد، وجود ندارد. اما در میانۀ موضع‌گیری‌ها در پیوند به اعمار مجدد ساختمان تیاتر، جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات می‌گوید که برای این کار پنج جریب زمین در یکی از مناطق حاشیه‌یی هرات در نظر گرفته شده است و هزینۀ ساخت آن باید از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ پرداخته شود.

وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور نیز بر اهمیت وجود سینما و تیاتر در توسعۀ فرهنگی کشور به ویژه فرهنگ هرات تأکید می‌کند. محمد طاهر زهیر، سرپرست این وزارت هفتۀ گذشته در سفرش به هرات تأکید کرد که احداث دوبارۀ ساختمان سینما و تیاتر هرات از اولویت‌های کاری اوست.

اکنون اما در میان سکوت نااُمید‌کننده‌یی که در آن سرنوشت سینما و تیاتر هرات به گروگان اداره‌های دولتی و جبهه‌گیری‌های تندروانۀ شماری از روحانیون درآمده است، مشخص نیست که چه زمانی این شهر با لقب «شهر بدون سینما» وداع خواهد کرد. هرات که به شهر علم و فرهنگ مشهور است، جای خالی سالون‌های نمایشی در آن بیش‌تر از هر جای دیگر احساس می‌شود.