کرونا، ایشچی عیاللر و قلتیس مالی مستقللیک
neshananews
14 June 2021نيچه ییل‌دیرکه ” کوید۱۹” بشر حیاتی‌ده سایه تشله‌گن. حاضرچه تورلی مملکت‌لر بو ایپدیمی بیلن کورشماقده، کوپلب ارگانلر بو معما سبب کونده‌لیک ایشلرینی اوزگرتیریشده مجبور بولدیلر، بیر قنچه‌لری شکست‌گه اوچره‌دیلر و بعضی‌لری هم کروناویروسی تهدیدی‌ني بیر فرصت اوله‌راق تن آلیب اوز ایاغ‌لری اوستیده توختش‌ده سعی قیلدیلر.
کوید۱۹ ویروسی بشر روزگارینی قیینت‌لشتیرگن مدتده تورلی شکللرده اوزینی کورستکن، بعضی اوچون ییریک هیولاگه اوخشب اولرنی کسلخانه‌لرده جوتدی، بعضی‌لرده امیدسیزلیک روح کبی اوزینی کورستیب جنجال یرتدی و یوزلرچه کیشی‌لرگه ایسه روحی معما توغدیردی. اما بولر آره‌سیده عیاللر دنیاده بو ویروس‌دن اینگ کوپ صدمه کورگن قتلم حسابلنه‌دی. افعانستان عیاللری نه فقط بو قاعده‌دن مستثنی ایمس، بلکه بیرتماندن کروناویروسی و باشقه تماندن دولت و نادولت تشکیلاتلر اعتبارسیزلیگی سبب کوپ صدمه کوردیلر و بو صدمه افعانستان عیاللریگه باشقه مملکت‌لردن کوره بی‌حد کوپ دیر.
یازوچی بو مقاله‌ده افعانستان عیاللریگه کووید۱۹ ویروسی یتکزگن صدمه‌لرنی عینی و حقیقی جهت‌جهتلرینی اینگ آز بو ویروسی اولکه‌ده ییرلگن مدتده بیان ایتیش‌ده سعي قیلگن. یازوچی‌ني اصلی دقت و اعتباری سرپرست‌لری عیاللر بولگن عایله‌لرگه بو ویروس یتکزگن صدمه‌ني تیکشیریش‌گه قرتیلگن.
هرچند عیاللرنی اوزی اوزینی تامین‌لنیشی مساله‌سي افعانستان ده ینگی دولت و تیزیم یوزگه کیلگنی‌دن و جهان جماعه‌سي قرتکن اعتباردن سونگ مساعد بولدی اما افعانستان‌نینگ ایرکک سالار جماعه‌سي عیاللرنی اقتصادی مستقل‌لیک‌گه قرشی دایم ییریک تهدید ایکن. افعانستان عیاللری قرشی‌سیده تورگن توسیق‌لر خصوصن اقتصادی مستقل‌لیک‌ني ایزلوچی عیاللرگه قرشی چیکلولر کون اوتیشی بیلن کوپراق بولگن. چونکه عنعنوی عرف و عادتلردن توتیب ناتینچلیک و شونینگ‌دیک کووید۱۹ ایپیدیمی‌سي بو قتلم‌گه یتکزگن صدمه‌لری یقال نمایان و هیچ کیم‌گه سیر ایمس.
افعانستان‌ده سرپرست‌لری عیاللر بولگن عایله‌لر جمعیتی سانی دن انیق رقم و معلومات یوق. ایش‌وزیرلیگی معلوماتیگه کوره ۲۰۱۵ میلادی ییل‌ده بوتون مملکت‌ده ۵۰۰ مینگ بیوه عیال بار لیگی ایتلگن. معلوم که بوییل‌دن سونگ ناتینچلیک‌لر آرتیب بارگنی سبب بو رقم بومدت ده کوپیگن.
باشقه تماندن افعانستان‌ده حاضرچه مینگلب عیال اوز عایله‌لری سرپرستی دیر و یاده نیچه‌کیشیلیک عایله روزغارینی تامین‌لش بیرعیال بوینیگه دیر. بو عیاللر کونده‌لیک روزغارلرینی اوتکزیش اوچون دولت اداره‌لری، تعلیمی مرکزلر، نادولت اداری ارگانلر و اورته تشبثکارلیک ایش‌خانه‌لرده ایشلیدیلر.
کروناویروسی ییرلیشس بیلن نادولت تشکیلاتلر، خصوصی مرکزلر و اورته تشبثکار ایش‌خانه‌لر، ایشچی ملازم و خادملری سانی‌ني کمیتریش‌ده مجبور بولدیلر. بو آره ده خصوصی مکتب‌لر، باله‌لرباغچه‌لری، رستورانت‌لر، عیاللر ایشله یاتکان خصوصی کمپنی‌لر و شونگه اوخشه‌گن باشقه ساحه‌لرنی مثال کیلتیریش ممکن. خادم و ملازملرینی کمیتریش ده تورلی ارگانلر، بیرینچی‌دن عیال ملازم و خادملرینی ایشدن بوشتیش‌ده اعتبارقرتیب و شونگه اساسن کوپ عیاللر اوز ایشلرینی بومدت‌ده قولدن بیریب ایش‌سیز بولدیلر.
۲۰۲۰ ییلی نوامبرآییده بیرلشکن‌ملتللر‌تشکیلات‌ني افعانستان‌ده‌گی دفتری، کووید۱۹ کسللیگی افعانستان عیاللریگه سلبی تاثیر قالدیرگنی اعلان ایتیب بو بیمارلیک‌ني تورلی تاثیراتی جمله‌دن عیاللرگه قرشی زوروانلیکلر کوپیگنی‌دن علاوه کوپلب عیاللر ایشلرینی قولدن بیرگنی‌دن هم خبر ترقتکندی. بیرلشکن‌ملتللر‌تشکیلاتی‌ني بو راپوریده ایتیلیشیچه بو تشکیلات‌ني تیکشیرویده حصه‌قوشکن و نادولت اداره‌لرده خذمت قیله‌یاتکان عیاللردن ۶۳ فایزی کووید۱۹ ویروسی ییرلیشی دن سونگ اوز ایشلرینی قولدن بیرگنی‌قید ایتیلگن.
مملکت‌ني اقتصادی شرایطی کون اوتیشی بیلن مرکب‌لشماقده. انفلاسیون یا نرخ‌لرنی کوتاریلیشی سبب عایله‌لری سرپرستی بولگن عیاللرنی کونده‌لیک روزغارلرینی تامین‌لشده ییریک معماگه دچار قیلگن. کووید۱۹ ییرلگنی زمانیده ایشچی و خادملرینی کمیتیریش‌ده مجبور بولگن ایش ایگه‌لری بیرینچی دن عیال ایشچیلرینی ایشدن بوشتیش‌گه حرکت قیلدیلر، چونکه افعانستان‌نینگ‌ایرکک‌سالار جماعه‌سي عرف و عادتلریگه کوره یالغیز ایرکک‌لر، ایش و پول گه ضرورتلری بار قتلم صفتیده تانیلگن و عیاللر بو اولکه‌ده عایله‌لرنی سرپرستی اوله‌راق تانیلگن کوچ و قابلیت‌گه ایگه بولمگن قتلم سنله‌دی.
باشقه‌تماندن دولت و نادولت اداره‌لرده عیاللر اوچون سوغورته سیستمی و ایش مصونیتی بولمگنی بو قتلم قرشی‌سیده تورگن دال‌ضرب معماگه ایلنگن. مثال اوله‌راق مملکت بویلب باله‌لرباغچه‌لری و اکثر خادملری عیاللر بولگن تعلیمی مرکزلرنی تعطیل‌بولگنی طفیلی کوپلب عیاللر ایش‌سیز بولیب خانه‌نشین بولگن‌لر. هرچند نادولت اداره‌لر کووید۱۹ ییرلیشی مدتیده‌گی تعطیل‌لیک‌لر کونلریده خادملریگه آی‌لیک بیرش اوچون هیچقندای مسوولیت حس‌قیلمیدیلر، شو باعث کوپلب عیاللر اقتصادی جهت جدي صدمه کوردیلر.شویوسین‌ده خصوصی مکتب‌لر و عالی اوقویورتلرنی هم مثال کیلتیره‌آله‌میز.
اگر وضعیت شو ترتیب‌ده دوام ایتسه حکومت و عیاللردن حمایه ایتوچی ارگانلر، بومساله‌گه اعتبار قرتمسه‌لر، عایله‌لری سرپرستی بولگن کوپلب عیاللرنی عایلوی حیاتی ییریک معما و قیینتچیلیک‌گه دچار بولیشی حتمی دیر. شبهه‌سیز بومساله عیاللر حیاتی‌نینگ باشقه قرره‌لریگه هم توغریدن توغری سلبی تاثیر قالدیرشی ممکن.
